„Ciemny Eden” to pierwsza ukazująca się w Polsce powieść Chrisa Becketta, brytyjskiego wykładowcy uniwersyteckiego zajmującego się naukowo pracą socjalną. Związki książki z podstawowym zajęciem autora stają się widoczne bardzo szybko: „Ciemny Eden” to fantastyka naukowa, ale w jeszcze większym stopniu fantastyka socjologiczna.

Na Eden trafiamy mniej więcej sto pięćdziesiąt lat po tym, kiedy dotarli tam pierwsi ludzie, słynna piątka kosmicznych podróżników: Tommy, Angela i ich trzech Towarzyszy. Przyczyny, dla których wyruszyli na wyprawę, były mocno zróżnicowane: trójka była buntownikami i uciekinierami, pozostała para usiłowała ich dogonić. Wspólnie przedostali się na drugą stronę Gwiezdnego Wiru, a następnie wylądowali Lonem Downikiem na ciemnej, pozbawionej słońca planecie, oświetlanej wyłącznie wiszącymi na drzewach lampkami. Ich drogi później się rozdzieliły: Towarzysze postanowili wracać na statek macierzysty i szukać drogi powrotnej na Ziemię, Tommy i Angela zaś zdecydowali się na pozostanie na oznaczonym kamiennym kręgiem miejscu i założenie Rodziny; Rodziny, która po półtora wieku liczy ponad pięćset osób, podzielonych na kierowane przez starostów grupy, którym kolejne wstania i spania wypełnia robienie wełniaków, pełzaków czy nietoperzy, celebrowanie Rocznic i wspomnień o dawnym dawnym świecie i oczekiwanie na powrót Lona Downika.

Język powyższego akapitu nieprzypadkowo może brzmieć naiwnie i dziecinnie: drzewa, na których wiszą lampki to roślinopodobne struktury, będące jedynym źródłem światła na Edenie, nietoperze są bardzo odległymi odpowiednikami stworzeń znanych nam z Ziemi, ich robienie to po prostu zabijanie, a Lon Downik nie wymaga komentarza. Ewolucja, a często i degeneracja sposobów komunikacji i struktur społecznych to jeden z głównych tematów powieści Becketta.

Struktura fabularna książki opiera się na krótkich rozdziałach, których narratorami są kolejni mieszkańcy Edenu. Najczęściej jest to John Czerwoniuch, młody chłopak, w zasadzie jeszcze obrostek, który od początku wyróżnia się z całej Rodziny pragnieniem zmiany status quo i świadomością, że w dłuższej perspektywie dolina, w której mieszkają grupy, okaże się dla nich niewystarczająca: zabraknie w niej zwierzyny, ale też po prostu miejsca. Przekonanie to kłóci się z przepowiadaną od pokoleń Prawdą o pierwszych rodzicach, która nakazuje czekać w okolicy Kręgu na przylot misji ratunkowej. Konflikt ambicjonalno-polityczno-społeczny staje się nieunikniony.

Książka Becketta stanowi w pewnym sensie logicznie prowadzoną naukową analizę rozwoju społeczności, która znalazła się w takim, a nie innym punkcie wyjścia. Stosunkowo prymitywny język (świetnie oddany w tłumaczeniu Wojciecha M. Próchniewicza), bogaty w często nieadekwatne ziemskie analogie, określa rzeczywistość. Nieunikniony chów wsobny powoduje narodziny licznych nietopysków i krzywostopów. Tworzona i modyfikowana mitologia służy wzmocnieniu wspólnoty, ale podlega też licznym doraźnym manipulacjom. Jednostki mające na pierwszy rzut oka przełomowy wpływ na los społeczności, w ostatecznym rozrachunku są tylko trybami w mechanizmach społeczno-historycznego determinizmu: kiedy John zarzuca sobie fundamentalną transgresję dotyczącą jednego z podstawowych Praw, inna postać zauważa, że możliwość takiej transgresji została przez Johna nie tyle stworzona, co po prostu odsłonięta. Postęp, rozwój, zmiany – wszystkie niosą ze sobą pewną cenę. Gotowość do jej zapłacenia zależy od płci, doświadczeń i wychowania, a ostateczny rachunek strat i zysków jest daleki od oczywistości.

Historia Johna i jego zwolenników jest autentycznie angażująca, opisywany świat ciekawy, oryginalny i wiarygodny. Jedynym istotniejszym zarzutem wobec książki może być jej chwilami irytująca bezpośredniość: wybrana forma narracji nie pozostawia wątpliwości co do intencji i motywacji postaci, a kilkakrotnie szczegółowo opisywana historia pierwszych osadników sprawia, że „Ciemny Eden” nie niesie w sobie żadnych zagadek interpretacyjnych. Obraz ludzkich interakcji przedstawiany przez Becketta może się niektórym czytelnikom wydać zbyt gorzki i fatalistyczny, ale wydaje się, że autorowi nie chodzi o oskarżanie ludzkości, a tylko o stwierdzenie, że ostatecznie najważniejsze jest enigmatyczne zdanie powtarzane wielokrotnie przez jednego z bohaterów: „Jesteśmy tutaj. Naprawdę tutaj jesteśmy”. A co z tego wynika? Przekonać się można na stronach powieści, a już niedługo także jej kontynuacji, która ma się ukazać w tym roku w Wielkiej Brytanii pod tytułem „Mother of Eden”.