W przypadku „Pokoju” Gene’a Wolfe’a prościej byłoby napisać, czym powieść nie jest, niż jest. Pod pozornie prostą opowieścią kryje się wielowymiarowa mozaika, której odkrywanie jest jednym z największych, chociaż zdecydowanie nie jednym atutem powieści.

Gene Wolfe jest w naszym kraju autorem tyleż docenianym, co nieodnoszącym chociażby niewielkiego sukcesu. Na przestrzeni lat jego książki ukazywały się w przynajmniej kilku wydawnictwach, które zwykle dość szybko rezygnowały z wydawania dalszych pozycji. I chociaż ukazało się w Polsce kilkanaście jego książek, to dopiero teraz do rąk czytelników trafił „Pokój”, druga w dorobku amerykańskiego autora powieść.

Z pozoru jest to proza obyczajowa, przedstawiająca relację dobiegającego do końca życia Aldena Weera. Bohater opisuje sceny ze swojego dzieciństwa, czasów młodzieńczych i już całkiem dorosłych. Skupia się przy tym na konkretnych wątkach, szerszą relację przekazując mimochodem. Każda z tych historii jest perełką samą w sobie, niekiedy wielowątkową, innym razem prostą; zawsze jednak kryjącą przynajmniej drugie dno. W tej nieśpiesznej narracji, przerywanej powrotami do tego, co wydaje się teraźniejszością Weera, można zatonąć, chłonąc tak losy postaci, jak i wspaniały język, jakim zostały zrelacjonowane. Do tego dochodzi cała gama różnorakich smaczków, fragmentów zupełnie nieistotnych z punktu widzenia fabuły, ale rozbudowujących tło, wprowadzających elementy humorystyczne czy wreszcie kreujących nastrój.

Kluczem do odczytania „Pokoju” jest osoba narratora, który wspomina poszczególne etapy swojego życia; albo też tego, co za swoje życie chce przedstawić czytelnikowi. Meandruje, łamie reguły rządzące czasem i tworzy własne zasady rządzące rzeczywistością. Rychło okazuje się, że należy zawiesić wiarę w prawdomówność narratora, patrzeć na każde jego słowo, podważać i zadawać sobie pytania. Być może w tym momencie zdradzam nieco z magii książki, ale jednocześnie im szybciej się zacznie w ten sposób czytać „Pokój”, tym więcej poszlak można wyłapać i zbudować pełniejszy obraz koncepcji Wolfe’a. Warto dać się wciągnąć autorowi w tę grę, gdyż zdzieranie kolejnych warstw stanowi olbrzymią przyjemność, ale też wyzwanie.

Fantastyka w powieści jest niezwykle subtelna; niewidoczna, zaszyta głęboko w trzewiach. O jej istocie nie świadczy to, co zostało napisane, a raczej to, czego Wolfe w treści nie zawarł, celowo pominął. Bardzo wiele, co zresztą dość charakterystyczne dla jego twórczości, pozostawił w domyśle, wierząc w spryt i inteligencję czytelnika, który z rozrzuconych fragmentów składać będzie obraz znacznie większy niż jego elementy składowe. Czy duch jest faktycznie nadprzyrodzoną istotą, czy jedynie projekcją czegoś zupełnie innego? Czy zwykła wizyta u lekarza może kryć w sobie coś znacznie większego? Podobnych pytań podczas lektury nasuwa się wiele, a tylko na nieliczne z nich odpowiedź podana jest wprost i natychmiastowo. Znacznie częściej odbiorca sam musi wyrobić sobie na ich temat zdanie.

Za ostateczną rekomendację – chociaż być może nie dla zadeklarowanych fanów twórczości Wolfe’a – niech posłuży stwierdzenie, że do tej pory stosunek do wielu książek tego autora miałem ambiwalentny; zwykle doceniałem, ale proza Amerykanina mnie nie porywała. Tymczasem „Pokój” kupił niżej podpisanego całkowicie, pochłonął i zafascynował od pierwszej do ostatniej strony. Przewrotna, niejednoznaczna i wysoce satysfakcjonująca lektura.