Na początku muszę się do czegoś przyznać – jak do tej pory nie przeczytałem żadnej klasycznej powieści spod znaku „płaszcza i szpady”. I chociaż przygody trzech muszkieterów czy kawalera de Lagardera nie są mi obce, to znam je wyłącznie ze szklanego ekranu. Z perspektywy czasu trudno mi wytłumaczyć to zaniechanie, wszak książki Aleksandra Dumas czekały na półkach domowej biblioteczki. Chyba po prostu bardziej mnie wtedy porywały przygody na Dzikim Zachodzie i strzelaniny w samo południe niż szermiercze pojedynki. Z biegiem lat, kiedy już poważniej zabrałem się za fantastykę, w moje ręce trafiło kilka książek łączących konwencje fantasy i powieści awanturniczej min.. „Opowieści o Królewskich Fechtmistrzach” Dave’a Duncana oraz cykl Feliksa W. Kresa „Piekło i szpada”. I chociaż po dziś dzień mile wspominam spędzone nad nimi chwile, nie zaliczyłbym ich do moich ulubionych lektur. Stąd też z pewnym niepokojem sięgnąłem po „Cienioryt”.

Krzysztof Piskorski to bez wątpienia jedna z ciekawszych postaci na naszym rodzimym fantastycznym poletku. Chociaż tworzy już od wielu lat, trudno byłoby go jednoznacznie zaszufladkować. W jego dorobku znajduje się klasyczna fantasy („Opowieść Piasków”), steampunk („Zadra”), a także próba tworzenia własnego subgatunku („Krawędź czasu”). Czym tym razem postanowił zaskoczyć czytelników?

Pierwsza rzecz, która zwraca uwagę w trakcie czytania, to styl. W trakcie lektury wciąż towarzyszyło mi uczucie, że mam do czynienia z dziełem pióra Guya Gavriela Kaya. Ten sam nieśpieszny klimat, nieco gawędziarski sposób snucia opowieści, a przede wszystkim konstrukcja świata przedstawionego. Podobnie jak to zwykle czyni kanadyjski pisarz, Piskorski wziął na warsztat prawdziwą historię, ale przedstawił ją w wersji alternatywnej, umagicznionej. Akcja powieści rozgrywa się w rzeczywistości łudząco podobnej do tej z siedemnastowiecznej Francji czy Hiszpanii; świecie fechmistrzów, balów maskowych, spisków i honoru. Wprawdzie trudno tutaj wskazać konkretne wydarzenie historyczne, ale analogie pomiędzy zmierzchem potęgi Serivy, a upadkiem mocarstwowej pozycji Hiszpanii po śmierci Filipa II są nad wyraz widoczne. W obu wypadkach mamy do czynienia z państwem, które żyje blaskiem dawnej chwały, wciąż groźnym, a jednocześnie słabym przez konflikty wewnętrzne.

Na tym tle osadzeni są bohaterzy – głównie relikty dawnej epoki. Niegdyś noszeni na rękach za swe czyny, dziś trudniący się zabójstwami za pieniądze. Taki jest Arahon Caraneza Martenez Y’Grenata – bezkompromisowy fechmistrz, kierujący się w życiu własnym kodeksem moralnych, potrafiący zawsze i wszędzie wpaść w kłopoty. Nie potrafiący zaakceptować „nowego”, a jednocześnie przekonany o zbliżającym się końcu. Stary lew, który otoczony przez wrogów przygotowuje się do ostatniej walki. Szkoda, że inne postaci nie doczekały się równie ciekawej osobowości, a jedynie pełnią przypisane im role: dociekliwego naukowca, cynicznego szpiega czy mądrego polityka.

Nie można mieć natomiast zastrzeżeń do kreacji Serivy – alternatywnego Paryża czy może raczej, za sprawą nadmorskiego położenia, Barcelony. Z „Cieniorytu” wyłania się obraz metropolii, gdzie bogactwo sąsiaduje z ubóstwem, a każda ulica nosi ślady dawnej chwały. Miasta posiadającego serce i duszę, a równocześnie będącego bezwzględnym dla swych mieszkańców, pełnego tajemnic, ale i ukrytego piękna. Dzięki talentowi autora Seriva staje się nie tylko miejscem akcji powieści, ale jednym z ważniejszych bohaterów. W końcu nie często zdarza się, aby kluczową rolą w książce odgrywał niewyremontowany dach.

„Cienioryt” to jednak nie tylko awanturnicza powieść spod znaku „płaszcza i szpady” czy alternatywna wizja historii nowożytnej Europy. Krzysztof Piskorski od kilku lat jest zaliczany do czołówki polskiego steampunku, a elementy tej konwencji widoczne są również w jego najnowszej powieści. Wprawdzie zabrakło miejsca na samą parę, ale jej miejsce zastąpił cień. W opisywanym świecie wszyscy ludzie posiadają żywe odbicia w krainie cienioprzestrzeni. Zjawisko to powoduje, że zetknięcie się cieni dwóch osób może wywołać przepływ wspomnień i wiedzy; z kolei zacienione miejsca mogą posłużyć jako droga transportu lub kryjówka skrytobójcy. Cień determinuje architekturę, gospodarkę, sztukę wojenną, a nawet codzienne życie. Na potrzeby wojska tworzy się specjalną broń, a szpiedzy wykorzystują go do śledzenia i komunikacji. Cień u Piskorskiego to nie dodatek, lecz integralna część opisanego świata.

„Cienioryt” to jedna z ciekawszych pozycji w polskiej fantastyce roku 2013. Owszem, można zarzucić jej kilka mankamentów, nieco za szybkie tempo w drugiej części książki, zbyt schematyczne postaci, ale są to rzeczy drugorzędne. Najnowsza powieść Krzysztofa Piskorskiego porywa klimatem, niespodziewanymi zwrotami akcji, a przede wszystkim pomysłami. Żal kończyć takie powieści.