Nie przeczytałbym tej książki, gdyby nie obejrzany trailer Wielkiego Hollywoodzkiego Widowiska z Bradem Pittem, opartego na tej powieści, które pewnie zmiażdży w 2013 r. kinowe box office’y. Nie wiedziałem nawet, że powieść ukazała się po polsku i czytałem ją w oryginale, cały czas zastanawiając się, dlaczego na fali popularności zombie, jak dotąd nie ukazała się u nas. Ale widocznie polski wydawca wydał ją u nas zanim na dobre fala tej popularności dotarła nad Wisłę. Mogę mieć tylko nadzieję, że z okazji premiery filmu, ktoś ją jeszcze w Polsce wznowi.

Myślę, że nie ma nic przyjemniejszego, kiedy czytana książka zaskakuje, bo czytelnik spodziewał się czegoś mało ambitnego i prawdopodobnie napisanego prostym językiem angielskim. Takie były moje oczekiwania, kiedy kupowałem książkę, aby sprawdzić, czy lubię czytać z elektronicznego czytnika. Spodziewałem się jakiejś taniej, pulpowatej postapokaliptycznej historyjki z zombiakami. A otrzymałem rasową postapokaliptyczną powieść, której nazwać pulpowatą, tanią, słabą – nie sposób (choć nie jest pozbawiona wad).

W powieści nie ma jednego głównego bohatera. Jest wprawdzie narrator, który odgrywa rolę w opisywanych wydarzeniach, ale jest to rola podrzędna. Za zbiorowego bohatera można uznać ludzkość stawiającą czoła nieoczekiwanej zarazie, która zamienia ludzi w zombie. Autor za pośrednictwem narratora udziela głosu kilkudziesięciu postaciom. Są one w zasadzie równorzędne, choć kilkorgu z nich narrator udziela głosu dwukrotnie. Powieść stylizowana jest na reportaż. Narrator przedstawia w niej historie ludzi, którzy stawiali czoła „zarazie”. Po wojnie, albo po prostu po okiełznaniu, po zapanowaniu nad kryzysem, sporządzał na zlecenie władz raport i nie mógł zawrzeć w nim całości materiału, który zebrał. Dlatego relacje tych osób przerobił na małe reportaże. Skoncentrowane są one wokół oczywistych głównych punktów: początku zarazy, jej rozwijania się, eksplozji, wojny, zmian, jakie spowodowała na świecie i wśród społeczeństw, ofiar, skutków ubocznych itp. Dzięki temu czytelnik otrzymuje panoramiczne, ale uporządkowane spojrzenie, fabułę, która przypomina nieco patchwork, ale zachowuje wewnętrzną spójność i porządek. Dzięki wielości bohaterów, ich różnorodności rasowej, intelektualnej, narodowej, dzięki ich różnemu znaczeniu w całej historii autorowi udało się przedstawić w miarę realistyczny, kompletny obraz, jak taka „zaraza” o międzynarodowym zasięgu odcisnęła piętno na każdym niemal aspekcie funkcjonowania ludzkości. Nie ma w powieści szczęśliwego zakończenia ani czarno-białych wyborów i wyłącznie pozytywnych bohaterów.

Ale w pewnym momencie ta wielość postaci zaczyna być nieco nużąca. Czytelnik nie jest bowiem w stanie z żadną z nich „nawiązać” kontaktu, zaangażować się. Stają się one w końcu anonimowym tłumem. Nie ma zatem „haka”, który mógłby wciągnąć w wykreowaną apokalipsę. I w efekcie tworzy to dystans. Może nie byłoby to wadą, gdyby w związku z tym autor ambitnie porwał się na jakąś głębszą refleksję o naturze wojny (jakiejkolwiek) czy naturze prawdopodobnej apokalipsy, która może spotkać ludzkość. Gdyby spróbował wyciągnąć jakiś wniosek z tej panoramicznie opisanej historii. Albo gdyby choć zasugerował istnienie takie wniosku. Można było tego, moim zdaniem, oczekiwać, skoro Max Brooks wybrał taką formę opowieści. Niestety, powieść nie sięgała tak daleko ambicjami. Zatem jej podstawowa zaleta wynikająca z przyjętej formy, stała się w końcu jej największą wadą. Biorąc pod uwagę, z jakim nastawieniem przystępowałem do czytania, to co otrzymałem i tak przerosło moje najśmielsze oczekiwania, więc ocena tej powieści była dobra i raczej ciepła. Jeśli sądzić film po trailerze, z pewnością nie może być on wierny powieści, biorąc pod uwagę obsadę głównych ról. A po jego obejrzeniu, ci, którzy po powieść sięgną po raz pierwszy (zakładając jej „okolicznościowe” wznowienie), również powinni być zaskoczeni. Czy pozytywnie, czy negatywnie – to już zależy od tego, jakiego filmu oczekujemy w kinach.