Wyobraźmy sobie żyjącą w niedalekiej przyszłości w Stanach Zjednoczonych trójkę nastolatków: zadziornego, wyrzucanego z kolejnych szkół za bójki i awantury Connora, wychowującą się w domu dziecka niespełnioną pianistkę Risę i najmłodszego z nich, dziesiąte dziecko głęboko religijnej rodziny, Leva. Co może ich ze sobą łączyć? Otóż z różnych przyczyn odpowiedzialni za nie dorośli, czy to rodzice, czy opiekunowie, uznają, że najbliższemu otoczeniu, czy ogólniej społeczeństwu bardziej przydadzą się ich organy niż oni sami. Connor, Risa i Lev zostaną więc, w majestacie prawa, „podzieleni”. Tak właśnie wygląda zawiązanie akcji powieści Neala Shustermana o dokładnie takim tytule.

Czytelnik zastanawiający się nad tym, jak mogło dojść do podobnej sytuacji, szybko otrzymuje od autora wyjaśnienie: w powieściowym świecie w wyniku rozpętanych wokół kwestii legalności przerywania ciąży Wojen Moralnych i następującego równolegle z nimi rozwoju transplantologii, jako kompromisowe rozwiązanie satysfakcjonujące obie strony sporu, wprowadzono w życie prawo zezwalające rodzicom czy prawnym opiekunom dokonywania „retroaborcji” dzieci między trzynastym a osiemnastym rokiem życia. Oficjalny termin, „podzielenie”, odpowiada faktowi, że organy zabitych nastolatków wykorzystuje się w leczeniu wszelkich dolegliwości, a w dodatku uzasadnia teorię mówiącą, iż osoby poddane takiej operacji nadal „żyją”, choć we fragmentach...

Przy całym szacunku, jaki należy się Shustermanowi za podjęcie trudnej moralnie i społecznie kwestii w skierowanej do młodzieży książce, w zasadzie trudno powiedzieć, od czego zacząć analizę słabych punktów fundamentalnego założenia powieści. Abstrahując od wszelkich moralnych aspektów proponowanego „kompromisu”, autor wydaje się kompletnie ignorować dwie podstawowe kwestie: zrozumienie przyczyn, dla których przyszli rodzice decydują się na usunięcie ciąży, oraz analizę prostych mechanizmów przywiązywania się do wychowywanych dzieci. Postulowane rozwiązanie zdaje się wymyślone przez rozkapryszonego nastolatka, który uznał, że rodzice go nie kochają, i zapewne chcieliby się go pozbyć... Niestety fundamentalny problem związany z trudnością uwierzenia w zasady rządzące powieściowym światem utrudnia poważne zaangażowanie się w losy Risy, Connora i Leva, którzy, jak nietrudno zgadnąć, będą próbowali uniknąć grożącego im końca. Trudno nie wspomnieć tu „Nie opuszczaj mnie” Kazuo Ishiguro, powieści, która, choć nie do końca udana, przedstawia rzeczywistość wychowywanych na dostarczycieli organów dzieci w sposób o niebo bardziej wiarygodny. Młodzieżowo naprawdę nie musi znaczyć naiwnie, a poważny, istotny temat nie usprawiedliwia wprowadzania go do narracji w słabo uzasadniony sposób.

Przymykając oczy na rozłażącą się w szwach koncepcję świata trzeba przyznać, że im bliżej końca „Podzielonych”, tym lepiej. Dynamiczna akcja prowadzi nas przez kolejne zakątki Stanów Zjednoczonych, z nastoletnimi uciekinierami można się łatwo zaprzyjaźnić, a wyraziście zarysowane postacie drugoplanowe bywają zaskakujące. Co prawda wciąż kolejne informacje dotyczące Wojen Moralnych otrzymujemy w formie wygłaszanych przez bohaterów wykładów, a prezentacji dylematów etycznych związanych z podzieleniem towarzyszą wyraźne ostrzeżenia: „Uwaga, problem moralny!”, ale przynajmniej autor nie serwuje prostych, jednoznacznych odpowiedzi, fabuła rozwija się do pewnego stopnia nieprzewidywalnie, a nowe elementy wplatane do układanki (na przykład kwestia niepełnosprawności) nie rażą już tak bardzo naiwnością. Jak nietrudno się domyślić, zakończenie powieści zapowiada istnienie dalszego ciągu opisywanych wydarzeń (w Stanach ukazały się już dwie kolejne książki cyklu Shustermana, a trzecia jest w przygotowaniu).

Odrębnym tematem jest język tłumaczenia, stanowiący, łagodnie mówiąc, niezgrabną mieszankę angielskiej składni i interpunkcji z polskim słownictwem. Pozostaje mieć nadzieję, że redaktor i korekta wykonają tytaniczną pracę (egzemplarz, z którym miałem do czynienia, był jeszcze przed etapem redakcji) i do księgarni trafi wyraźnie lepsza wersja „Podzielonych”.