Kanadyjski pisarz Robert J. Sawyer jest już znany na naszym rynku za sprawą trylogii „Neandertalska paralaksa”, opisującej otworzenie się przejścia między naszym światem oraz alternatywną Ziemią, w której to neandertalczycy zwyciężyli w walce o panowanie na planecie. Po bardzo dobrych „Hominidach” następne tomy niestety przyniosły rozczarowanie, niemniej jednak pokazały, iż Sawyer potrafi pisać przyjemne fabuły oparte o naukowe koncepcje, ale przez nie niezdominowane. Podobne atuty prezentuje i „Futurospekcja”, na podstawie której nakręcono dosyć luźną ekranizację pod postacią serialu „Flashforward”. Również tutaj element naukowo-fantastyczny stanowi tylko przyczynek do rozpoczęcia fabularnych wątków, później literacka kamera skupia się przede wszystkim na postaciach i ich reakcjach na nieoczekiwane.

Wyobraźmy sobie, że dzięki nieprawdopodobnemu zbiegowi okoliczności doświadczamy możliwości spojrzenia w naszą odległą przyszłość. Nagle orientujemy się, że za kilkadziesiąt lat osiągniemy sukces... lub wręcz przeciwnie, nasze marzenia się nie spełnią, albo po prostu w tym momencie już nas nie będzie na świecie. Jednoosobowa wizja byłaby czymś w rodzaju proroctwa, ale gdy doświadcza jej każdy człowiek na Ziemi, nie można mówić o halucynacji. Tym bardziej, że z połączenia wizji wyłania się spójna wersja świata za kilkadziesiąt lat. Nagle, zarówno przed jednostkami, jak i całą ludzkością, pojawiają się nowe dylematy i wyzwania.

Sawyerowi przyszło się borykać z klasycznymi problemami, które pojawiają się, gdy autor postanawia zmierzyć się z zagadnieniami dotyczącymi podróży w czasie. Autorowi udało się tak poprowadzić wątki, by ominąć większość problematycznych kwestii i skupił się w zasadzie na jednym: czy przyszłość jest określona i niezmieniana, czy też człowiek posiada wpływ na swój los. Konfrontacja między predestynacją a wolną wolą stanowi główną oś powieści. Nie powiem, która opcja zwycięża, ale nadmienię, iż zwolennicy przegranej teorii zbyt sztywno i długo się jej trzymają, nawet gdy dowody świadczą przeciw nim (a w zasadzie od samego początku jest to jasne dla czytelnika). Byłoby to zrozumiałe, gdyby bohaterami byli fanatycy, ale w zasadzie wszystkie postaci są naukowcami, osobami teoretycznie światłymi i otwartymi na różne możliwości.

Jednego problemu dotyczącego podróży (nawet mentalnych) w czasie Sawyerowi nie udało się uniknąć; zresztą chyba nie próbował, podobnie jak większość pisarzy próbujących zmierzyć się z tym tematem. Widząc swą przyszłość, część postaci próbuje ją zmienić, ale inne właśnie pod wpływem impulsu z przyszłości podejmują decyzje doprowadzające je do sytuacji z wizji (lub wręcz sama futurospekcja spowodowała zmianę losów postaci). I tutaj dochodzimy do dylematu z pętlą czasową w roli głównej. Nie będę się rozpisywał, bo przecież każdy chyba wie, czego dotyczy ten problem. Sawyer starał się go nie wysuwać na pierwszy plan, ale całkowicie też nie mógł od niego uciec.

Jak zaznaczyłem we wstępie, kanadyjski autor interesuje się przede wszystkim ludzkimi reakcjami, a więc w „Futurospekcji” nie chodzi o wyjaśnienie natury zaistniałego fenomenu: jeśli tak się dzieje, to jedynie z obowiązku, gdyż dla rozwoju wątków nie jest to konieczne. Pokazując całe spektrum ludzkich zachowań, od fatalizmu po zdecydowany i aktywny sprzeciw, ukazuje wiarygodny przekrój przez ludzkie społeczeństwo. Elementem wspólnym z „Neandertalską paralaksą” jest uczynienie bohaterami przede wszystkim naukowców, pokazując specyfikę tego środowiska – chociaż akurat w przypadku „Futurospekcji” bardziej w światowym, a mniej kanadyjskim kontekście. Niemniej wybranie właśnie takich postaci warunkuje w dużej mierze możliwe zachowania i rozwiązania fabularne. Losy „zwykłych ludzi” są pokazane w powieści na zasadzie kontrastu.

Powieść Sawyera stanowi całkiem udany mariaż książki rozrywkowej i elementów fantastyki naukowej. Kanadyjski pisarz ma dużą łatwość tworzenia lekkich fabuł nieco sensacyjnych, a nieco obyczajowych, które swój początek znajdują w prostym, acz nośnym pomyśle zaczerpniętym z twardych nauk. W „Futurospekcji” poszczególne wątki nie są zbyt rozbudowane, czasem przyjmując formę klatek czy krótkich wejść (szczególnie w pierwszej połowie powieści), co zdaje się być celowym zamiarem nawiązującym do treści książki. Podsumowując: Sawyer napisał książkę przyjemną w odbiorze, lekką i przystępną. Hit na pewno to nie jest, ale można jej poświęcić kilka godzin, by spędzić przy niej czas bez wyrzutów sumienia.