„Judasz wyzwolony. Śledztwo” otwiera drugą część dylogii „Saga Wspólnoty” Petera F. Hamiltona. W poprzednim tomie (również wydanym w dwóch woluminach) – „Gwieździe Pandory”, autor przedstawił kluczowe postacie, dokonał zawiązania akcji oraz rozwinął większość najistotniejszych wątków. W pierwszej części „Judasza wyzwolonego” przyszła więc pora na kontynuowanie fabuły i czytelnik nie powinien spodziewać wprowadzania do niej nowych elementów czy bohaterów. Zaskoczenie, jeśli się pojawi, będzie wynikiem wyłącznie poprowadzenia znanych już wcześniej wątków.

Podtytuł książki wiele mówi o jej treści; Hamilton zdecydował się położyć nacisk na wątki detektywistyczne i obracające się wokół intryg politycznych na najwyższych kręgach władzy – elementy zaznaczone już w drugim tomie „Gwiazdy Pandory”. Wątki militarystyczno-batalistyczne zostały w powieści zmarginalizowane do niezbędnego dla rozwoju akcji minimum – trochę to zaskakujące, wszak space opera w dużej mierze opiera się na opisach działań wojennych i przygotowaniach do nich. Z drugiej strony; w innym cyklu Hamiltona – „Świcie nocy” – akcenty wojenne również nie stanowią większości, chociaż w porównaniu (jak do tej pory) z „Sagą Wspólnoty” jest ich zdecydowanie więcej.

Warto zauważyć, że choć fabuła koncentruje się głównie na poszukiwaniach agentów Gwiezdnego Podróżnika, to mamy do czynienia z powieścią wielowątkową. Śledztwo, niezależnie od siebie, przeprowadzają różne postaci, zajmując się również innymi tropami. Nie wątpię w to, iż w finale wszystkie one doprowadzą do wspólnego punktu, ale na razie zapewniają urozmaicenie i nie zdradzają zbyt wiele z zakrojonej na kosmiczną skalę intrygi. Z drugiej jednak strony dochodzenia toczą się powoli, a kolejne poszlaki zdobywane są rzadko, przez co nie sposób oprzeć się wrażeniu, że na przestrzeni sześciuset stron „Śledztwa” akcja niewiele posunęła się do przodu. W każdym wątku coś się dzieje i zmienia, ale namacalnych efektów jest niewiele. Jest to szczególnie wyraźne w podróży Ozziego i jego kompanów – obstawiałem ten wątek jako jeden z bardziej istotnych, a jak na razie jest zbędny, ponieważ nic nie wnosi do fabuły oprócz kolejnych opisów obcych światów, czasem bardzo dziwnych i niezrozumiałych.

Odejście od wątków batalistycznych pozwoliło Hamiltonowi na lepsze przedstawienie społeczeństwa i mechanizmów władzy, które rządzą Wspólnotą. Zwykle w space operach temu tematowi poświęca się niewiele miejsca – społeczeństwo jest bliżej niezidentyfikowaną masą ludzi w kosmosie, którą trzeba chronić przez zagrożeniem. Hamilton, choć w sposób nie zawsze udany, stara się również pokazać trochę życia zwykłych ludzi – choć zwykle traktuje ich utylitarnie, wykorzystując przy okazji do zaakcentowania jakiegoś elementu fabuły. To, a także rozmowy toczone przez bardziej istotnych protagonistów, pozwalają czytelnikowi uzyskać wgląd w coś więcej niż tylko czystą fabułę. Wykreowanemu tłu co prawda można zarzucić pewną schematyczność i brak szczegółów, ale mimo wszystko warto docenić tego typu starania jako raczej nietypowe w rozrywkowej science fiction.

„Judasz wyzwolony. Śledztwo” toczy się, w dosyć nietypowej dla Hamiltona, leniwej atmosferze. Poszczególne wątki są rozwijane powoli, a zagadki w większości przypadków pozostają nierozwikłane. Mimo wszystko – moim zdaniem – zabrakło kolejnych starć z alfami, dzięki którym można by było przerwać pewną monotonię wątków szpiegowsko-detektywistycznych. Należy jednak pamiętać, że pełnię zamysłu konstrukcyjnego Hamiltona poznamy dopiero po lekturze całości „Judasza wyzwolonego”, tylko na potrzeby polskiego rynku podzielonego na dwie części.