1

Valentine zachwiał się, oparł wolną ręką o stół; z wysiłkiem utrzymał równowagę, omal nie wylewając wina.

Jakie to dziwne, pomyślał, ta słabość, to zmieszanie. Wypiłem za wiele... takie stęchłe powietrze... może grawitacja jest silniejsza tu, głęboko pod powierzchnią...

- Wznieście toast, panie - szepnął Deliamber. - Za zdrowie Pontifexa, potem za jego doradców, a potem...

- Tak. Tak, wiem.

Valentine rozglądał się niepewnie, jak osaczony przez myśliwych stitmoj, wpatrzony w otaczający go krąg włóczni.

- Przyjaciele...

- Za zdrowie Pontifexa Tyeverasa - cicho, choć ostro, wtrącił Deliamber.

Przyjaciele? Tak, przyjaciele. Najdrożsi przyjaciele. Są tu, przy jego boku, niemal wszyscy, brak tylko Carabelli i Elidatha; z nią spotka się na zachodzie - tak, oczywiście - a Elidath pod jego nieobecność pełni obowiązki Koronala na Górze Zamkowej. Reszta jest z nim: Sleet, Deliamber, Tunigorn, Shanamir, Lisamon i Ernamar, Tisana, Skandar Zalzan Kavol, Hjort Asenhart... tak, są z nim, tak mu drodzy, podpory jego życia, jego rządów...

- Przyjaciele, wznieście kielichy, wypijcie ze mną jeszcze i ten toast. Wiecie, że Bogini nie darowała mi długich lat spokojnych rządów. Wiecie także, jaki ciężar dźwigałem na barkach, znacie wyzwania, którym musiałem stawić czoło; zadania, które musiałem wypełnić, poważne problemy, które nie znalazły jeszcze rozwiązania...

- Nie taki, jak myślę, winien być ten toast - usłyszał słowa kogoś za plecami. A Deliamber raz jeszcze szepnął:

- Za Jego Wysokość Pontifexa, panie. Musisz wznieść toast za Jego Wysokość Pontifexa!

Valentine zignorował go. Wypowiadane właśnie słowa wypływały mu z ust niczym obdarzone własną wolą.

- Jeśli stawiłem czoło tym problemom, choćby z niewielkim powodzeniem, to tylko dlatego, iż znalazłam oparcie, radę i miłość w grupie takich towarzyszy i drogich przyjaciół, jakimi los nie obdarzył jeszcze żadnego władcy. Z waszą nieocenioną pomocą, mili przyjaciele, rozwiążemy wreszcie problemy, z którymi boryka się Majipoor, rozpoczynając erę prawdziwego pokoju, o jakim wszyscy marzymy. A więc, gotując się, by wyruszyć jutro w głąb naszego królestwa i z ochotą, radośnie rozpocząć wielki objazd, ten ostatni dzisiejszego wieczora toast wznoszę za was, przyjaciele, za was, którzy podtrzymywaliście mnie na duchu, pomagaliście mi przez wszystkie te lata, za was...

- Jak on dziwnie wygląda - szepnął Ernamar. - Czyżby zachorował?

Valentine’a przeszył spazm okrutnego bólu. W głowie słyszał straszny, świdrujący zgrzyt, oddech palił mu krtań, czuł, jak zapada się w noc, tak przerażającą, że nie było w niej ani odrobiny światła. Ta noc była jak czarna krew. Kielich wypadł mu z dłoni, roztrzaskał się i było tak, jakby roztrzaskał się cały świat, jakby świat rozpadł się na drobne kawałki, a jego fragmenty uleciały, wirując powoli, w najdalsze zakątki kosmosu. Słabości, która go ogarnęła, nie potrafił pokonać. Była też ciemność... ciemność pozbawiona odrobiny światła...

- Panie! - krzyknął ktoś. Czyżby Hissune?

- On ma przesłanie!

- Przesłanie? Jak? Przecież nie śpi!

- Panie! Panie! Panie!

Valentine spojrzał w dół. Tam wszystko było czarne; z podłogi unosiła się fala mroku. Wydawało mu się, że go przyciąga. Cichy, melodyjny głos powtarzał: „Oto ścieżka, którą masz pójść, oto twoje przeznaczenie; mrok, noc, zagłada. Poddaj się. Poddaj się, Lordzie Valentinie, który byłeś Koronalem, a nigdy nie będziesz Pontifexem”. I Valentine poddał się, albowiem w tej chwili słabości i paraliżu ducha nie mógł zrobić nic innego. Spojrzał na zalewającą go falę mroku i osunął się w nią bez walki. Nic nie rozumiejąc, o nic nie pytając, zanurzył się we wszechogarniającą ciemność.

Umarłem, pomyślał. Płynę teraz z nurtem czarnej rzeki, która zaniesie mnie do źródła; wkrótce będę musiał wyjść na brzeg i odnaleźć drogę prowadzącą do Mostu Pożegnań. Przekroczę go i znajdę się tam, gdzie zaczyna się i kończy wszelkie życie.

Nagle jego duszę ogarnął dziwny spokój, uczucie cudownej lekkości, rozkosznego zadowolenia; miał pewność, że oto wszechświat osiągnął najwyższą harmonię. Valentine czuł się tak, jakby znowu spoczywał w kołysce, otulony, ogrzany, wolny od tortur władzy. Ach, jakież to wspaniałe uczucie, leżeć spokojnie wśród fal niepokoju! Czy to śmierć? Jeśli tak, śmierć jest rozkoszą!

- Oszukano cię panie. Śmierć to kres rozkoszy.

- Kto do mnie przemawia?

- Znasz mnie, panie.

- Deliamber? Czyżbyś także umarł? Ach, jakże spokojnym i bezpiecznym miejscem jest śmierć, stary przyjacielu!

- Jesteś bezpieczny, owszem, panie. Ale nie martwy.

- Ale ja czuję, że naprawdę umarłem.

- Czyżbyś poznał śmierć wystarczająco dobrze, by tak pewnie się o niej wypowiadać, panie?

- A więc co to jest, jeśli nie śmierć?

- Po prostu czas - stwierdził Deliamber.

- Czyżbyś rzucił na mnie urok, czarowniku?

- Nie. Nie ja rzuciłem ten czar. Lecz sprawię, że przestanie działać, jeśli mi na to pozwolisz. Przebudź się! Przebudź!

- Nie, Deliamberze. Daj mi spokój!

- Musisz się przebudzić, panie.

- Musisz! - W głosie Valentine’a brzmiała gorycz. - Musisz! Zawsze tylko „musisz”! Czyżbym nigdy nie miał zaznać odpoczynku? Pozwól mi zostać tu, gdzie jestem. Tu panuje pokój. A ja nie kocham wojny, Deliamberze.

- Przebudź się, panie.

- Zaraz powiesz mi, że to mój obowiązek.

- Nie muszę mówić ci tego, o czym doskonale wiesz, panie. Przebudź się.

Valentine otworzył oczy i stwierdził, że unosi się w potężnych ramionach Lisamon Hultin. Amazonka niosła go jak dziecko, przytulonego do swych ogromnych piersi. Nic dziwnego, że wyobrażał sobie, że znajduje się w kołysce albo że spływa nurtem czarnej rzeki. Na lewym ramieniu wojowniczki siedział skulony Autifon Deliamber. Valentine zrozumiał, skąd wzięła się magia, która wydobyła go z mroku: trzy z licznych macek Vroona dotykały go - jedna czoła, jedna policzka, jedna piersi.

Czując się głupio, poprosił:

- Czy mogłabyś postawić mnie na ziemi?

- Jesteś bardzo słaby, panie - powiedziała basem Lisamon.

- Ale chyba nie aż tak słaby. Postaw mnie.

Delikatnie, jakby miała do czynienia z dziewięćsetletnim starcem, Lisamon opuściła go na ziemię. Valentine natychmiast poczuł falę słabości. Wyciągnął dłoń i oparł się o olbrzymkę, stojącą blisko niego, gotową pomóc, gdyby to okazało się konieczne. Zęby mu szczękały. Ciężkie szaty kleiły się do spoconego ciała jak całun. Bał się, że jeśli choć na chwilę zamknie oczy, fala mroku podniesie się i znów go zaleje. Wysiłkiem woli zmusił się jednak do zachowania spokoju, choć był to spokój udawany. Ćwiczenia osiągnęły skutek - nie mógł pozwolić, by zobaczono go zdezorientowanego, słabego - i to niezależnie od irracjonalnego strachu, który nadal odczuwał.

Po chwili naprawdę zdołał się uspokoić. Rozejrzał się dookoła. Wynieśli go z wielkiej sali; znajdował się w jakimś jasno oświetlonym korytarzu o ścianach ozdobionych wzorem, w którym powtarzał się znak Pontifexa - oszałamiającym, zdumiewającym bogactwem ornamentem z symboli Labiryntu. Wokół niego zebrała się cała grupa: Tunigorn, Sleet, Hissune, Shanamir, a także inni ludzie z jego otoczenia, oraz słudzy Pontifexa: Hornkast i stary Dilifon, za nimi zaś jeszcze kilkanaście twarzy zakrytych żółtymi maskami.

- Gdzie jestem? - spytał.

- Jeszcze chwila i dotrzemy do twych komnat, panie - powiedział Sleet.

- Czy długo byłem nieprzytomny?

- Zaledwie kilka minut. Zemdlałeś w trakcie przemowy. Złapał cię Hissune. I Lisamon.

- Wszystko przez to wino - oświadczył Valentine. - Kieliszek tego i kieliszek tamtego...

- Jesteś całkiem trzeźwy, panie - zauważył Deliamber. - A minęło zaledwie kilka minut.

- Więc pozwól mi wierzyć, że to tylko wino. Choćby przez chwilę.

Korytarz skręcił w lewo i przed oczami Valentine’a pojawiły się rzeźbione drzwi do jego komnat, ozdobione złotym wzorem ze znakiem gwiazdy - symbolem Koronala - do którego dodano trzyliterowy monogram: LVC.

- Gdzie Tisana?

- Tu, panie - odpowiedział mu z oddali głos tłumaczki snów.

- Doskonale. Chcę, żebyś poszła ze mną. Ty, Deliamber i Sleet. Nikt więcej. Czy to jasne?

- Także chciałbym wejść - powiedział ktoś z grupy urzędników Pontifexa, chudy mężczyzna o cienkich ustach i dziwnej, szarej skórze, w którym Valentine po chwili zastanowienia rozpoznał Sepulthrova, lekarza Pontifexa Tyeverasa. Przecząco potrząsnął głową.

- Jestem ci wdzięczny za troskę, ale nie sądzę, byś miał tu coś do roboty.

- Tak nagłe zasłabnięcie, panie... wymaga badań...

- On ma rację - wtrącił cicho Tunigorn. Valentine wzruszył ramionami.

- Dobrze. Później. Najpierw chciałbym porozmawiać z doradcami, Sepulthrove. Później będziesz mógł mi opukać kolana, jeśli uważasz to za konieczne. Idziemy... Tisano, Deliamberze...

Wkroczył do komnat, ostatkiem sił utrzymując królewską postawę. Poczuł ogromną ulgę, gdy ciężkie drzwi zamknęły się, odgradzając go od panującego na korytarzu zamieszania. Westchnął głęboko i usiadł na obitej brokatem kanapie, drżąc w rezultacie rozładowania wcześniejszego napięcia.

- Panie? - odezwał się cicho Sleet.

- Zaraz. Zaraz. Pozwól mi złapać oddech.

Potarł obolałe czoło i opuchnięte oczy. Napięcie wynikające z konieczności udawania - tam, na korytarzu - że natychmiast i bezboleśnie odzyskał siły po tym, co stało się w sali bankietowej (cokolwiek się tam stało), okazało się zbyt wyczerpujące. Lecz powoli powracała jego prawdziwa siła. Valentine spojrzał na tłumaczkę snów. Tęga starsza kobieta, mocna, grubokoścista, wydała mu się nagle źródłem spokoju.

- Podejdź, Tisano - poprosił. - Usiądź obok mnie.

Posłuchała, objęła go ramieniem. Tak, pomyślał. Och tak, jak dobrze. Ciepło ogrzało jego zmrożoną duszę; ciemność powoli ustępowała. Podniosła się w nim fala miłości do Tisany: tak mocnej, pewnej, tak mądrej. To ona pierwsza pozdrowiła go jako Lorda Valentine’a w dniach wygnania, kiedy w pełni zadowalało go to, iż jest Valentine’em Żonglerem. Ileż to razy, od chwili gdy odzyskał tron, piła wraz z nim otwierające umysły wino snów i brała go w ramiona, by wydobyć z niego tajemnice gwałtownych obrazów, które nawiedzały go nocami! Ileż to razy pomagała mu dźwigać ciężar władzy!

- Przeraziło mnie, kiedy dostrzegłam, jak padasz, Lordzie Valentinie - odezwała się Tisana - a wiesz, że nie należę do osób, które łatwo przestraszyć. Twierdzisz, że to z powodu wina?

- Tak powiedziałem tam, na korytarzu.

- Moim zdaniem nie było to wino.

- Tak. Deliamber twierdzi, że ktoś rzucił na mnie czar.

- Ale kto? - spytała Tisana. Valentine spojrzał naVroona.

- No więc cóż?

Deliamber wydawał się tak niespokojny, jak się to bardzo rzadko zdarzało. Gwałtownie poruszał niezliczonymi mackami, żółte oczy błyszczały mu dziwnym blaskiem, ptasi dziób zaciskał się i otwierał.

- Nie znam odpowiedzi na to pytanie - powiedział w końcu. - Nie wszystkie sny są przesłaniami; bywa i tak, że nie wszystkie czary mają swoich twórców.

- Są czary, które rzucają się same? O to ci chodzi? - upewnił się Valentine.

- Nie całkiem. Niektóre pojawiają się spontanicznie. Rodzą się w człowieku, pochodzą z jałowych miejsc jego duszy.

- O czym ty mówisz? Czyżbym rzucił czar sam na siebie?

- Sny, czary - to jedno i to samo, Lordzie Valentinie. - Głos Tisany był bardzo łagodny. - Jedne i drugie przynoszą - za twoim pośrednictwem - pewne przepowiednie. Znaki stają się coraz czytelniejsze. Nadchodzi burza, a to są jej zapowiedzi.

- Już zdążyliście wszystko pojąć? Czy wiecie, że miałem dziwny sen, tuż przed bankietem? Ten sen był niewątpliwie pełen przepowiedni, znaków, zwiastunów burzy. Przecież - jeśli nie mówię we śnie - nie powinniście nic o nim wiedzieć, bo wam o nim nie powiedziałem. Prawda?

- Moim zdaniem śniłeś chaos, panie.

Valentine przyglądał się Tisanie, zdumiony.

- Skąd to możesz wiedzieć?

Tłumaczka snów tylko wzruszyła ramionami.

- Ponieważ chaos zbliża się nieuchronnie. Wszyscy doskonale zdajemy sobie z tego sprawę. Istnieje coś, co pozostało nie załatwione... i co trzeba koniecznie załatwić.

- Myślisz o Zmiennokształtnych - szepnął Valentine.

- Nie ośmielę się doradzać memu panu w sprawach państwowych... - powiedziała Tisana.

- Oszczędź mi pochlebstw. Po doradcach oczekuję nie taktu, lecz rad.

- Moim królestwem jest wyłącznie królestwo snów.

- Śniłem o śniegu na Górze Zamkowej i o wielkim trzęsieniu ziemi, które zniszczyło Majipoor.

- Czy mam wytłumaczyć ci twój sen, panie?

- Jak możesz mi go wytłumaczyć? Nie wypiliśmy jeszcze wina.

- Tłumaczenie nie wydaje mi się teraz najlepszym pomysłem - oświadczył stanowczo Deliamber. - Jak na jedną noc, Koronalowi wystarczy wizji. Wino snów nie przysłuży się teraz jego zdrowiu. Myślę, że to może zaczekać...

- Tłumaczenie tego snu nie wymaga wina - przerwała mu Tisana. - Dziecko mogłoby go wyjaśnić. Trzęsienie ziemi? Zniszczenie świata? Panie, powinieneś przygotować się na ciężkie czasy.

- O czym ty mówisz?

Odpowiedział mu Sleet.

- To oznaki wojny.

Valentine obrócił się, rzucając niskiemu człowiekowi lodowate spojrzenie.

- Wojny! - krzyknął. - Czyżbym znów musiał stawać do walki? Jako pierwszy Koronal od ośmiu tysięcy lat wyprowadziłem armię w pole. Czyżbym musiał uczynić to powtórnie?

- Z pewnością zdajesz sobie sprawę, panie, że wojna o odzyskanie tronu była tylko pierwszą potyczką w walce, którą trzeba toczyć nadal, w walce, do której przygotowania trwały od wieków. Tej walki - z czego z pewnością zdajesz sobie sprawę - nie uda się uniknąć.

- Nie ma nieuniknionych wojen - stwierdził Valentine.

- Jesteś tego pewny, panie?

Valentine wciąż patrzył na Sleeta, ale nie odpowiedział. Mówili mu to, czego domyślił się wcześniej bez ich pomocy, lecz czego nie chciał usłyszeć. Gdy już to usłyszał, poczuł w duszy nagły niepokój. Po chwili wstał i w milczeniu zaczął chodzić po komnacie. Pod przeciwległą ścianą stała ogromna, niezwykła rzeźba, zrobiona z wielkich kości smoka morskiego, wygiętych tak, by przypominały palce dwóch splecionych dłoni - lub może zaciśniętych kłów jakiejś gigantycznej, demonicznej paszczy. Przez dłuższą chwilę stał obok rzeźby, machinalnie gładząc kość. Niedokończona sprawa - powiedziała Tisana. Metamorfowie, Piurivarzy, Zmiennokształtni - obojętnie, jakiej użyć nazwy - krótko mówiąc, tubylcy z Majipooru, którym przed czternastoma tysiącleciami przybysze z gwiazd ukradli ten wspaniały świat. Od ośmiu lat, pomyślał Valentine, próbuję zrozumieć ich potrzeby. I nadal nic nie wiem.

Odwrócił się, mówiąc:

- Kiedy zacząłem wygłaszać toast, myślałem o tym, co właśnie powiedział Najwyższy Rzecznik Hornkast: Koronal jest światem, a świat jest Koronalem. I nagle sam stałem się Majipoorem. Moją duszę wypełniło wszystko, co dzieje się w każdym zakątku naszego świata.

- Doświadczałeś tego wcześniej - przypomniała mu Tisana. - W snach, które dla ciebie tłumaczyłam; kiedy mówiłeś, że widziałeś dwadzieścia miliardów złotych nici wyrastających z ziemi i że trzmałeś je wszystkie w prawej dłoni. Miałeś i inny sen, w którym rozłożyłeś ramiona i objąłeś świat...

- Teraz było inaczej. Tym razem świat się rozpadał.

- Jak to: rozpadał?

- Dosłownie. Rozpadał na kawałki. Nie pozostało nic oprócz morza czerni, w które runąłem...

- Hornkast powiedział prawdę. - Tisana kontynuowała cicho. - To ty jesteś światem, władco. Mroczna wiedza znajduje drogę do twej duszy, pochodzi zaś z powietrza całej planety. To przesłanie - nie od Pani, nie od Króla, lecz od całego świata.

Valentine zerknął na Vroona.

- Co na to powiesz, Deliamberze?

- Znam Tisanę chyba od pięćdziesięciu lat i jeszcze nie słyszałem, by powiedziała głupstwo.

- A więc będziemy mieli wojnę.

- Sądzę, że już się zaczęła - oznajmił czarownik.

2

Hissune długo jeszcze nie mógł sobie wybaczyć, że spóźnił się na ucztę. Pierwsza oficjalna okazja od czasu, gdy znalazł się w bezpośrednim otoczeniu Lorda Valentine’a, i nie potrafił przybyć na czas!

Częściowo była to wina jego siostry Ailimoor. Kiedy jak najszybciej usiłował ubrać się w piękny, uroczysty strój, biegała wokół niego, strzepując niewidzialne pyłki i wygładzając niewidoczne zmarszczki materiału, poprawiała wiszący mu na ramionach łańcuch, martwiła się długością i krojem tuniki, na wyczyszczonych do połysku butach znajdowała plamki, których nie potrafiłby znaleźć nikt oprócz niej. Ailimoor miała piętnaście lat: trudny wiek u dziewczyny - Hissune miał czasami wrażenie, że u dziewczyn każdy wiek jest trudny - i ostatnio starała się wszystkim rządzić, na każdy temat miała własne zdanie, w nieskończoność deliberowała nad nieważnymi, domowymi drobiazgami.

Tak więc to Ailimoor, bardzo się starając, by na przyjęciu ku czci Koronala jej brat wyglądał doskonale pod każdym względem, sprawiła, że mógł się na nie spóźnić. Miał wrażenie, że przez dobre dwadzieścia minut przesuwała emblemat urzędu - mały znak gwiazdy, który powinien nosić na lewym ramieniu zaczepiony o ogniwo łańcucha - milimetr w jedną stronę, ułamek milimetra w drugą, aż wreszcie powiedziała:

- Dobrze. Lepiej nie będzie. No, jak ci się podoba?

Podniosła swoje stare ręczne lusterko, zmatowiałe, zardzewiałe i wytarte, i potrzymała je przed nim. Hissune dostrzegł swój niewyraźny, zniekształcony obraz. Był zmieniony nie do poznania, dostojny, wspaniały, jakby żywcem wyjęty z jakiegoś historycznego obrazu. Strój wydawał mu się teatralny, maskaradowy, nierzeczywisty, choć - czego był świadomy - napełnił mu duszę nowym poczuciem dostojeństwa i władzy. Jakie to dziwne, pomyślał, że wykonane w pośpiechu dzieło drogiego krawca z Placu Masek potrafi tak natychmiast zmienić osobowość. Nie czuł się już Hissune’em - obdartym, ale zaradnym ulicznikiem, nie czuł się Hissune’em - niepewnym siebie młodym urzędnikiem, był teraz Hissune’em sroką, Hissune’em pawiem, Hissune’em - dumnym przyjacielem Koronala.

A także Hissune’em spóźnialskim. Jeśli się pośpieszę, pomyślał, mogę jeszcze dotrzeć do Wielkiej Sali Pontifexa na czas. Ale właśnie wtedy jego matka, Elsinome, powróciła z pracy, co spowodowało kolejne niewielkie opóźnienie. Weszła do pokoju - drobna, ciemnowłosa kobieta - i spojrzała na niego z przestrachem i zdumieniem, jakby dostrzegła schwytaną przez kogoś i uwolnioną w ich skromnym mieszkanku kometę. Jej oczy płonęły, twarz jaśniała w sposób, jakiego nigdy nie widział.

- Jakże wspaniale wyglądasz, Hissunie! Jak wspaniale!

Uśmiechnął się i wykonał piruet, by w pełni zademonstrować jej bogactwo stroju.

- To niemal absurd, prawda? Wyglądam jak szlachcic, który właśnie zjechał z Góry Zamkowej.

- Wyglądasz jak książę! Wyglądasz jak Koronal!

- A tak, oczywiście, Lord Hissune! Ale do tego potrzebowałbym raczej futra z gronostai, eleganckiego zielonego kubraka i może jeszcze wielkiego błyszczącego wisiora ze znakiem gwiazdy na piersi. Na razie chyba wystarczy to, co już mam, prawda?

Roześmiała się i - mimo zmęczenia - przytuliła syna, porwała w objęcia, zakręciła w rytmie szalonego tańca. A potem uwolniła go ze słowami:

- Zrobiło się późno. Powinieneś już udać się na ucztę.

- Racja, powinienem. - Hissune ruszył w stronę drzwi. - Jakie to dziwne, prawda, mamo? Zasiąść na uczcie przy stole Koronala, siedzieć tuż przy nim, odbyć wraz z nim wielki objazd, mieszkać na Górze Zamkowej...

- Tak, to bardzo dziwne - przytaknęła cicho Elsinome. Stanęły obok siebie: Elsinome, Ailimoor i jego najmłodsza siostra Maraune. Hissune uroczyście ucałował każdą z nich. Odsuwał się, kiedy próbowały go objąć, bojąc się, by nie pogniotły mu szaty. Widział, jak na niego patrzyły: jakby był jakimś pomniejszym bóstwem, a już co najmniej Koronalem. Czuł się tak, jakby nie był członkiem tej rodziny, jakby nie był nim nigdy, jakby dziś po południu - i to tylko na chwilę - spadł z nieba do tego skromnego mieszkania. Czasami sam czuł się tu niemal jak przybysz, który nie przeżył w tych kilku małych pokojach w zewnętrznym kręgu Labiryntu osiemnastu lat życia, lecz zawsze był Hissune’em z Góry Zamkowej, szlachcicem i wtajemniczonym, bywalcem na królewskim dworze, koneserem wszystkich jego rozkoszy.

Głupota. Szaleństwo. Nie możesz zapomnieć, kim jesteś i skąd się wziąłeś, powiedział do siebie.

Trudno jednak nie zastanawiać się nad zmianami, które nastąpiły w moim życiu, myślał, schodząc na poziom ulicy niekończącymi się, kręconymi schodami. Tyle się zmieniło. Niegdyś wraz z matką pracowali na ulicach Labiryntu - ona żebrała u przechodzących szlachciców „na głodne dzieci”, on narzucał się turystom jako przewodnik, za pół rojala, obiecując pokazać wszystkie cuda podziemnego miasta. Teraz był młodym protegowanym Koronala, a ona, dzięki jego nowym kontaktom, opiekowała się piwniczką w kawiarni na Dziedzińcu Kul. A wszystko to dzięki szczęściu, dzięki nieprawdopodobnemu szczęściu.

Lecz czy było to tylko szczęście? - pomyślał Hissune. Ileż to lat minęło od dnia, w którym jako dziesięcioletni chłopiec narzucił swoje usługi pewnemu wysokiemu jasnowłosemu mężczyźnie? Rzeczywiście, udało mu się, bo tym mężczyzną był nikt inny jak Koronal Lord Valentine, obalony z tronu i wygnany. Przybył do Labiryntu, szukając pomocy Pontifexa w działaniach mających na celu odzyskanie stanowiska.

Samo to mogło jednak doprowadzić go donikąd. Hissune często zapytywał sam siebie, co w nim było takiego, że Koronal zwrócił na niego uwagę, zapamiętał go, znalazł już po ponownym wstąpieniu na tron, zabrał z ulicy, dał pracę w Domu Kronik, a teraz oferował miejsce w gronie swych najbliższych współpracowników. Być może była to bezczelność? Dowcip, swoboda zachowania, brak szacunku dla wielkości, dla Koronalów i Pontifexów tego świata, wyjątkowa, jak na dziesięcioletniego chłopca, zdolność troszczenia się o siebie? Właśnie to musiało wywrzeć wrażenie na Lordzie Valentinie. Szlachcice z Góry Zamkowej, myślał Hissune, są tacy grzeczni, mają tak dworskie maniery. Musiałem wydawać się mu bardziej obcy niż Ghayrog. Ale przecież w Labiryncie nie brakuje twardych dziesięciolatków. Każdy z nich mógł złapać Koronala za rękaw. Lecz to ja go złapałem. Szczęście. Szczęście.

Hissune wyszedł na mały, brudny placyk przed domem. Przed nim rozciągały się wąskie, kręte uliczki Dziedzińca Guadelooma, gdzie przeżył całe swe życie. Ponad jego głową wznosiły się zrujnowane budynki, tysiącletnie, pochylone ze starości, formowały zewnętrzny krąg tego świata. W ostrym białym świetle, aż zbyt jaskrawym, trzeszczącym niemal od elektrycznego napięcia (cały ten krąg Labiryntu skąpany był w jednakowym jaskrawym blasku, jakże różnym od łagodnego, złotozielonego światła słońca, którego nie oglądano nigdy w podziemnym mieście) obdrapane, szare mury starych gmachów emanowały straszliwym zmęczeniem, jakby sam kamień czuł wyczerpanie. Hissune zastanawiał się, dlaczego nigdy przedtem nie dostrzegł, jak brudne i zaniedbane jest miejsce, w którym mieszka.

Przez plac przelewały się tłumy. Niewielu mieszkańców Dziedzińca Guadelooma spędzało wieczory w swych mrocznych, maleńkich mieszkankach. Ludzie woleli raczej wyjść na plac i kręcić się po nim bez celu w chaotycznej, przypadkowej procesji. Hissune w swym lśniącym nowością ubraniu przebijał się przez tłum, mając wrażenie, że każdy, z kim spotkał się kiedyś w życiu, zastępuje mu teraz drogę, gapi się na niego, kpi z niego, krzywi się na jego widok. Dostrzegł Vanimoona, który był z nim w jednym wieku z dokładnością niemal co do godziny. Kiedyś wydawał mu się bliski jak brat. Była tam także jego siostra, smukła mała dziewczynka o migdałowych oczach, która wcale nie wydawała się już taka mała, i Heluan, i jego trzech potężnych braci, i Nikkilone, i drobniutki, wiecznie skrzywiony Ghinset, i Vroon o oczach jak koraliki, sprzedający korzenie ghumba w polewie, i Confalume kieszonkowiec, i dwie stare siostry Ghayrożki, które wszyscy podejrzewali o to, że są Metamorfkami, w co sam Hissune nigdy nie potrafił uwierzyć. I ten, i ów, i jeszcze ktoś, a wszyscy gapili się na niego, wszyscy pytali go w milczeniu: Czemu się tak wystroiłeś, Hissunie? Skąd ta pompa, ta świetność?

Niepewnie szedł przez plac, z rozpaczą zdając sobie sprawę, że uczta już się prawdopodobnie zaczyna, że czeka go jeszcze bardzo daleka droga w dół i że wszyscy, których kiedykolwiek poznał, stoją przed nim z wytrzeszczonymi oczami.

Vanimoon pierwszy krzyknął:

- Dokąd się wybierasz, Hissunie? Na bal kostiumowy?

- Chyba raczej na Wyspę, zagrać w klipę z Panią!

- Nie! Zapoluje na smoki morskie z Pontifexem.

- Przepuśćcie mnie - poprosił cicho Hissune, bo już mocno na niego naciskali.

- Przepuśćcie go, przepuśćcie! - powtórzyli radosnym chórem dawni przyjaciele, ale nie odsunęli się.

- Skąd masz to wytworne ubranko? - spytał Ghisnet.

- Wypożyczył - stwierdził Heluan.

- Chyba raczej ukradł - powiedział jeden z braci Heluan.

- Znalazł pijanego szlachcica w jednej z alejek i rozebrał do naga!

- Zejdźcie mi z drogi. - Hissune opanował się heroicznym wysiłkiem woli. - Mam coś ważnego do zrobienia.

- Coś ważnego! Coś ważnego!

- Ma audiencję u Pontifexa!

- Pontifex pewnie zrobi z Hissune’a księcia!

- Książę Hissune! Książę Hissune!

- A czemu nie Lord Hissune?

- Lord Hissune! Lord Hissune!

W ich głosach było coś wstrętnego. Otoczyli go, dziesięciu czy dwunastu, opanowani przez zawiść. Jego wspaniały strój, łańcuch na ramionach, epolety, buty, płaszcz - tego już było im za wiele, zbyt dobitnie świadczyło to o przepaści, jaka się między nimi otwarła. Za chwilę złapią go za tunikę, zaczną szarpać łańcuch. Hissune poczuł pierwsze dotknięcie paniki. Głupotą jest próbować wytłumaczyć coś tłumowi, a jeszcze większą głupotą jest próbować wyrwać się siłą. Oczywiście, nie należało się spodziewać, by policja Pontyfikatu patrolowała tę dzielnicę.

Vanimoon stał najbliżej. Właśnie sięgał ku Hissune’owi, jakby chciał go popchnąć. Hissune cofnął się, ale i tak brudne palce zostawiły smugi na zielonym materiale płaszcza. Nagle poczuł przypływ wściekłości.

- Nie waż się mnie dotykać! - krzyknął, czyniąc w złości znak smoka morskiego. - Niech żaden z was nie waży się mnie tknąć!

Vanimoon roześmiał się kpiąco i znów wyciągnął dłoń. Hissune błyskawicznie złapał go za nadgarstek i skręcił go z wielką siłą.

- Hej! Puść!

Zamiast puścić, Hissune poderwał ramię Vanimoona, wykręcił je i obrócił przeciwnika. Nie lubił bójek - był na nie za niski, za lekki, polegał raczej na sprycie i szybkości, nie na sile - lecz rozgniewany potrafił działać błyskawicznie. Czuł, że drży od nagłego przypływu energii. Niskim, napiętym głosem powiedział:

- Jeśli będę musiał, Vanimoonie, złamię ci rękę. Żadnemu z was nie wolno mnie dotknąć!

- Boli!

- Będziesz trzymał ręce przy sobie?

- Nie znasz się na żartach...

Hissune poderwał ramię tak wysoko, jak tylko się dało bez złamania.

- Wyrwę ci je, jeśli będę musiał.

- Puść... puść...

- Będziesz trzymać się z dala ode mnie?

- Tak! Dobrze!

Puścił Vanimoona i złapał oddech. Serce biło mu mocno, ciało ociekało potem; nie chciał nawet pomyśleć, jak teraz wygląda. I to po wszystkich troskliwych zabiegach Ailimoor!

Vanimoon cofnął się o krok; ponury, rozcierał nadgarstek.

- Boi się, że zabrudzę mu to jego ubranko. Nie chce mieć na sobie brudu zwykłych ludzi - powiedział.

- Słusznie. A teraz zejdź mi z drogi. I tak już się spóźniłem.

- Pewnie na ucztę z Koronalem, co?

- Jakbyś zgadł. Spóźniłem się na ucztę z Koronalem.

Vanimoon i inni wytrzeszczyli na niego oczy; miały one wyraz jednocześnie kpiący i przerażony. Hissune przecisnął się między nimi i ruszył przez plac.

Wieczór zaczął się bardzo źle, pomyślał.

3

Pewnego dnia późną wiosną, gdy słońce wydawało się wisieć nieruchomo nad Górą Zamkową, Koronal Lord Valentine radośnie galopował po usianych rozkwitającymi kwiatami łąkach przy południowym skrzydle Zamku.

Był sam, nie zabrał ze sobą nawet swej towarzyszki życia, Lady Carabelli. Członkowie rady protestowali stanowczo za każdym razem, gdy wyjeżdżał gdziekolwiek bez ochrony, nawet gdy działo się to w obrębie Zamku, nie mówiąc już o otaczających go terenach. Gdy tylko pojawiał się ten problem, Elidath uderzał zaciśniętą pięścią w dłoń, a Tunigorn prostował się na całą wysokość, jakby miał zamiar zagrodzić Valentine’owi drogę własnym ciałem. Z kolei mały Sleet, czerwony z wściekłości, przypominał Koronalowi, że wrogowie już raz go pokonali i mogą pokonać po raz drugi.

- Przecież na Górze Zamkowej będę z pewnością bezpieczny - upierał się Valentine.

Lecz oni zawsze stawiali na swoim - aż do dziś. Twierdzili, że najważniejsze jest bezpieczeństwo Koronala Majipooru. Gdziekolwiek więc wyjeżdżał Lord Valentine, zawsze byli przy nim Elidath albo Tunigorn, albo Stasilane - tak jak wówczas, gdy bawili się razem, będąc dziećmi - a w dodatku, zachowując pełen szacunku dystans, jechało za nimi bezustannie kilku członków jego osobistej ochrony.

Tym razem jednak Valentine’owi udało się zmylić czujność wszystkich. Nie był całkiem pewien, jak tego dokonał, lecz kiedy późnym rankiem opadła go nieodparta chęć, by gdzieś wyjechać, poszedł po prostu do znajdujących się w południowym skrzydle stajni, bez pomocy chłopca stajennego osiodłał wierzchowca, przejechał po wyłożonym zielonymi ceramicznymi kafelkami, dziwnie pustym Placu Dizimaule’a i dalej, pod łukiem bramy, na wspaniałe pola leżące po obu stronach gościńca Grand Calintane. Nikt go nie zatrzymał. Nikt go nawet nie zawołał. Czuł się tak, jakby za pomocą jakiejś czarodziejskiej sztuczki stał się niewidzialny.

Nareszcie wolny, choćby tylko na godzinę, może na dwie godziny! Koronal odrzucił głowę i roześmiał się tak, jak nie śmiał się już od bardzo dawna. Uderzył piętami wierzchowca, pognał przez łąki tak szybko, że kopyta wielkiego fioletowego zwierzęcia wydawały się nie dotykać miliardów kwitnących wokół kwiatów.

To jest dopiero życie!

Obejrzał się przez ramię. Fantastycznie wielka, zdumiewająca i nierzeczywista bryła Zamku malała, choć i z tej odległości wydawała się ogromna, zasłaniała pół horyzontu - gigantyczna budowla, licząca jakieś czterdzieści tysięcy sal, wyglądała jak potwór, który rozsiadł się na szczycie Góry. Valentine nie przypominał sobie, by od czasu ponownego objęcia władzy kiedykolwiek wyprawił się z Zamku bez ochrony, sam. Nie zdarzyło się to ani razu!

No, przynajmniej udało mu się to teraz. Obejrzał się w lewo - widział tam trzydziestopięciomilowe zbocze Góry, opadające pod oszałamiającym kątem i błyszczące w dole miasto rozkoszy, Morpin Wysoki: sieć lekkich złotych nici. A jakby tam zjechać, zabawić się, choćby przez dzień? Czemu nie? Był wolny! Może pojechać i dalej, zrobić sobie spacer ogrodami Bariery Tolignara, przechadzać się między halatyngami, tanigalami i sithereelami, może wrócić z zatkniętym za kapelusz, jak pióro, kwiatem alabandyny. Czemu nie? Ten dzień należy do niego! Może pojechać do Furbile, zdąży akurat na porę karmienia kamiennych ptaków, może pojechać do Stee, napić się złotego wina na szczycie Wieży Timina, może pojechać do Bombifale, do Peritole, do Banglecode...

Wierzchowiec zdoła ponieść go wszędzie. Pędził przed siebie godzinę, i jeszcze godzinę, bez najmniejszych oznak zmęczenia. Kiedy Valentine dojechał do Morpin Wysokiego, zatrzymał się przy Fontannach Confalume’a, z których strumienie barwionej wody, cienkie jak ostrza włóczni, biły w górę na kilkanaście metrów, dzięki magicznym sztuczkom starożytnych nie tracąc kształtów, i ruszył dalej na piechotę, aż doszedł do lustrzanego ślizgu, na którym on i Voriax jako chłopcy tak często sprawdzali swą zręczność. Nikt nie zwrócił na niego uwagi, gdy rozpoczął zjazd, jakby ludzie uważali za niegrzeczne gapienie się na próbującego sił w zjeździe Koronala albo jakby nadal otaczała go dziwna aura niewidzialności. Wydawało mu się to osobliwe, lecz nie niepokojące. Kiedy skończył się ślizgać, pomyślał, że może pójść do tuneli mocy lub na siłownię, lecz nagle doszedł do wniosku, że równie miło będzie kontynuować wędrówkę i w chwilę później znów siedział na grzbiecie wierzchowca, jadąc do Bombifale. To w Bombifale - starożytnym i jednym z najpiękniejszych miast, otoczonym murami z piaskowca o głębokim odcieniu starej czerwieni, murami zwieńczonymi jasnymi, spiczastymi wieżami, pięciu przyjaciół znalazło go kiedyś, dawno temu, gdy spędzał samotnie wakacje. Siedział w gospodzie o onyksowych i alabastrowych sklepionych ścianach, a kiedy przywitał ich, zaskoczony i rozradowany, przyjaciele uklękli, czyniąc znak gwiazdy i krzyknęli: „Valentine! Lord Valentine! Niech żyje Lord Valentine!”. Najpierw pomyślał, że kpią sobie z niego, nie był bowiem władcą, lecz młodszym bratem panującego. Wiedział, że nigdy nie będzie rządził, i nie pragnął korony. I chociaż był człowiekiem, który trudno wpadał w gniew, rozgniewał się wówczas, bo nie powinni mu przeszkadzać, strojąc sobie tak okrutne figle. Lecz potem zauważył, jak blade są ich twarze, jaki dziwny mają wyraz ich oczy, i gniew wyparował z niego, zastąpiony przez żal i strach. W ten właśnie sposób dowiedział się o śmierci swojego brata Voriaxa i o tym, że został wybrany na Koronala na jego miejsce. Teraz w Bombifale, co do dnia dziesięć lat później, miał wrażenie, że co trzeci mijany mężczyzna ma twarz Voriaxa: czarną brodę, stanowcze spojrzenie, rumiane policzki. Sprawiało mu to przykrość, więc szybko wyjechał z miasta.

Nie zatrzymywał się więcej, bo tyle jeszcze zostało do zobaczenia, tyle setek mil musiał przejechać. Jechał więc, mijał miasto za miastem, spokojny, szczęśliwy, jakby płynął, jakby leciał niczym ptak. Od czasu do czasu rozpościerał się przed nim wspaniały widok na całą Górę, z Pięćdziesięcioma Miastami widocznymi jakimś cudem wszystkie razem i każde z osobna, z nielicznymi miejscowościami położonymi u stóp Góry, z Sześcioma Rzekami, z szeroką równiną Alhanroel biegnącą aż do Morza Wewnętrznego. Jakież to wszystko było wspaniałe, jakie ogromne! Majipoor! Bez wątpienia najpiękniejszy ze światów zasiedlonych przez ludzi w ciągu tych tysięcy lat, odkąd zaczęli opuszczać Starą Ziemię. I cały oddany jemu w opiekę. Była to odpowiedzialność, której nigdy nie miał zrzucić ze swych barków.

Lecz gdy tak jechał przed siebie, poczuł, jak w jego duszy rodzi się i narasta coś tajemniczego. Powietrze zrobiło się ciemniejsze i chłodne, co wydało mu się dziwne - klimat Góry Zamkowej kontrolowano i stale panowała tam cudowna wiosna. Wtem poczuł na policzku coś jakby zimną plwocinę; rozejrzał się, szukając napastnika, ale nikogo nie dostrzegł, a potem znów jakby ktoś splunął mu w twarz, i jeszcze raz... To śnieg, zorientował się w końcu, to śnieg niesiony przez silny, mroźny wiatr. Śnieg? Śnieg na Górze Zamkowej? Mroźny wiatr?

Działo się coś jeszcze gorszego. Ziemia stękała jak monstrum rodzące innego potwora. Wierzchowiec, zawsze tak mu posłuszny, teraz stanął dęba i chrapnął dziwnie, jakby jęczał; powoli potrząsał głową, jakby był czymś straszliwie zdziwiony. Valentine usłyszał donośny, choć odległy grzmot, a potem, bliżej, dziwny trzask. Dostrzegł, jak w ziemi pojawiają się szczeliny. Świat chwiał się i kołysał. Trzęsienie ziemi? Góra chwiała się niczym maszt statku łowców smoków na suchym, gorącym wietrze z południa. Samo niebo, ciemne, ołowiane, jakby nagle nabrało ciężaru.

Co się dzieje? Och, dobra Pani, moja matko, co dzieje się z Górą Zamkową?

Valentine czepiał się rozpaczliwie szalejącego, stającego dęba wierzchowca. Wydawało się, że cały świat rozpada się w proch i pył, rozlatuje się, ginie. Jego zadaniem było utrzymać go w całości, tulić gigantyczne kontynenty do piersi, pilnować, by morza nie wystąpiły z brzegów, powstrzymywać rzeki, w bezmyślnej furii zdolne niszczyć miasta...

A tego w żaden sposób nie mógł dokonać.

Zbyt wielkie było to zadanie dla jednego człowieka. Potężne siły wyrzucały w powietrze całe prowincje, które spadając, miażdżyły połacie kraju. Wyciągnął rękę, by przytrzymać lądy na ich właściwych miejscach. Żałował, że nie ma żelaznych obręczy, którymi mógłby je opasać, umocować. Lecz tego nie był w stanie dokonać. Ziemia drżała, falowała, rozpadała się, kłęby czarnego pyłu zakryły oblicze słońca, a on nie potrafił powstrzymać konwulsji świata. Jeden człowiek nie mógł pomóc gigantycznej planecie, nie mógł powstrzymać jej cierpień.

Valentine zawołał przyjaciół:

- Elidath! - krzyknął. - Lisamon!

Cisza. Wzywał ich raz po raz, lecz jego głos nikł w huku i trzasku.

Świat stracił swą stabilność. Valentine czuł się tak, jakby zjeżdżał korytarzem luster w Morpin Wysokim. Trzeba w nim poruszać się szybko i zręcznie, by utrzymać równowagę na ślizgających się, wirujących i falujących płytach; teraz zaś miał wokół siebie kompletny chaos, jakby wyrwano same korzenie świata. Wstrząsy zwaliły go z wierzchowca, toczył się i przewracał, z całej siły wbijał palce w miękką ziemię, by nie zsunąć się do otwierających się nieustannie szczelin, z których dobiegał go straszny śmiech i biło fioletowe światło, jak gdyby słońce zostało pochłonięte przez planetę Majipoor. Nad nim, w powietrzu, unosiły się zagniewane twarze, twarze, które niemal rozpoznawał, lecz gdy tylko przyglądał się którejś uważniej, natychmiast się zmieniała - oczy stawały się nosami, nosy - uszami. Nagle, za tymi koszmarnymi twarzami dostrzegł inną. Tę już znał: lśniące kasztanowate włosy, łagodne, ciepłe oczy. Pani Wyspy droga matka.

- Wystarczy - powiedziała. - Przebudź się, Valentine.

- Czyżbym śnił?

- Oczywiście.

- A więc powinienem spać dalej i dowiedzieć się wszystkiego, czego się da, z tego snu.

- Moim zdaniem dowiedziałeś się już wszystkiego, czego potrzeba. Przebudź się.

To prawda. Miał dość tej wiedzy. Nie wytrzymałby jej więcej. Tak jak nauczono go dawno temu, wyrwał się z toni nieoczekiwanego snu i usiadł, mrugając nieprzytomnie, walcząc z ospałością i zmieszaniem. Nadal miał przed oczyma duszy obrazy gigantycznego kataklizmu, choć powoli orientował się, że wszystko jest w porządku. Leżał na pięknie zdobionej kanapie w pokoju o zielonych i złotych ścianach. Co powstrzymało trzęsienie ziemi? Gdzie jego wierzchowiec? Jakim cudem się tu znalazł? Ach, to oni! Obok kanapy klęczy blady, szczupły, białowłosy mężczyzna, którego policzek zdobi postrzępiona blizna. Sleet. A z tyłu stoi Tunigorn, zmarszczony; jego ciężkie brwi układają się w jedną linię.

- Spokojnie, spokojnie - powiedział Sleet. - Już wszystko dobrze. Przebudziłeś się, panie.

Przebudził się? Czyżby więc był to sen, zwykły sen?

Najwyraźniej tak. Nie znajdował się nawet na Górze Zamkowej. Nie było śnieżycy, trzęsienia ziemi, kłębów kurzu przysłaniającego słońce. Sen, tak, sen! Lecz jakże straszny, przerażająco rzeczywisty, tak potężny, że aż trudno było powrócić do rzeczywistości.

- Gdzie jestem?

- W Labiryncie, panie.

- Gdzie? W Labiryncie? - Czyżby duchy jakieś przeniosły go tu we śnie z Góry Zamkowej? Valentine poczuł, jak czoło zrasza mu pot. Labirynt? Ach, tak. Poczuł, jakby ktoś chwycił go za gardło. Labirynt, tak. Już sobie przypomniał. Oficjalna wizyta, z której, dzięki niech będą Bogini, pozostał już tylko ten ostatni wieczór. Trzeba tylko znieść jeszcze tę koszmarną ucztę. Nie uda mu się jej uniknąć. Labirynt, Labirynt, straszny Labirynt. Był w Labiryncie, na najniższym poziomie. Ściany sali, w której spał, ozdobiono pięknymi freskami przedstawiającymi Zamek, Górę, Pięćdziesiąt Miast. Te sceny, tak urocze, teraz wydawały mu się kpiną. Jakże daleko stąd do Góry Zamkowej, jak daleko do słodkiego blasku słońca.

Jakie to przykre, pomyślał, ze snu zwiastującego zniszczenie i zagładę przebudzić się w najbardziej ponurym miejscu na świecie!

4

Siedemset mil na wschód od lśniącego, krystalicznego miasta Dulorn, w podmokłej dolinie znanej jako Dolina Prestimiona, gdzie kilkaset rodzin Ghayrogów na rozrzuconych daleko od siebie plantacjach uprawiało lusavender i ryż, zbliżała się pora półrocznych żniw. Lśniące, grube, czarne strąki lusavenderu, niemal całkowicie dojrzałe, zwisały gęsto z przygiętych łodyg, sterczących z pogrążonych pod wodą pól.

Aximaan Threysz, najstarsza i najlepsza spośród wszystkich plantatorów, którzy w tej okolicy uprawiali lusavender, czekała na ten zbiór jak na żaden inny w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Eksperymenty z protoplastycznym powiększaniem roślin, rozpoczęte przed trzema sezonami pod kierunkiem rządowego agenta rolnego, miały zaowocować w tym roku. W tym roku wszystkie swe pola poświęciła nowemu gatunkowi lusavenderu; strąki, niemal dwukrotnie większe od normalnych, były już w pełni dojrzałe. Nikt inny w Dolinie nie odważył się na takie ryzyko. Czekano, jak powiedzie się Aximaan Threysz. Wkrótce będzie już wiadomo, jej sukces stanie się oczywisty i inni farmerzy zapłaczą rzewnymi łzami, kiedy wejdzie na rynek tydzień przed nimi, z niemal dwukrotnie większymi zbiorami!

Stała w błocie na granicy pola, wpychając palcowate wyrostki w najbliższe strąki, próbując zdecydować, kiedy rozpocząć żniwa, gdy jeden z synów jej najstarszego potomka przybiegł, krzycząc:

- Tata kazał ci powiedzieć, co właśnie usłyszał w mieście! Agent rządowy wyruszył z Mazadone. Jest już w Helkaplod. Jutro rusza do Sijaneel.

- A więc dotrze do Doliny Dnia Drugiego - rzekła Aximaan Threysz. - Świetnie, doskonale. - Jej rozwidlony język poruszył się szybciej. - Biegnij, chłopcze, do ojca. Powiedz mu, że wyprawimy ucztę na cześć agenta w Dzień Morza, a żniwa rozpoczniemy w Dniu Czwartym. Chcę, żeby cała rodzina zebrała się w domu na plantacji. No, biegnij, synku.

Plantacja była własnością rodziny Aximaan Threysz od czasów Lorda Confalume’a. Miała kształt nieregularnego trójkąta, przylegającego jednym, mającym około pięciu mil bokiem do brzegu Rzeki Havilbove’a. Drugi bok ciągnął się na południowy wschód aż do granicy Parku Leśnego Mazadonne, trzeci biegł z powrotem w stronę rzeki, na północ. Wewnątrz tych granic Aximaan Threysz rządziła, niczym władca absolutny, swymi pięcioma synami i dziewięcioma córkami, wnukami, których nie potrafiła się już doliczyć, oraz mniej więcej dwudziestoma Vroonami i Liimenami pracującymi na polach. Kiedy mówiła „pora sadzić”, wszyscy wychodzili na pola i sadzili, a kiedy mówiła „nadeszły żniwa”, wszyscy wychodzili w pole i zbierali plony. W wielkim domu, stojącym na granicy androdragmowego lasku, kolację podawano, gdy zasiadała przy stole - niezależnie od tego, która była godzina. Nawet pora snu rodziny zależała od niej - Ghayrogi hibernują, lecz cała rodzina nie mogła przecież zasnąć naraz. Najstarszy syn wiedział, że nie wolno mu spać przez pierwsze sześć tygodni corocznego snu matki; najstarsza córka czuwała przez pozostałe sześć. Aximaan Threysz rozkazywała innym członkom rodziny, kiedy mają spać, a kiedy czuwać, kierując się tym, co uważała za właściwe dla dobra plantacji. Nikt nigdy nie podważył żadnego jej polecenia. Nawet gdy była młoda - nieprawdopodobnie dawno temu, Ossier był wtedy Pontifexem, a młody Tyeveras Koronalem - zwracano się do niej o radę w potrzebie. Tak postępował jej ojciec, a nawet jej partner. Przeżyła ich obu, przeżyła też niektóre ze swych dzieci. Koronalowie przychodzili i odchodzili, a Aximaan Threysz trwała. Jej twarda łuska nie błyszczała już, stała się fioletowa ze starości; wijące się, grube węże włosów z czarnych zmieniły się w szare; chłodne, nie mrugające zielone oczy były zaćmione, pokryte bielmem - a jednak Aximaan Threysz nadal kierowała życiem farmy.

Na tej ziemi nie mogło wyrosnąć nic szczególnie wartościowego, z trudem udawały się ryż i lusavender. Przez ogromną Rozpadlinę gwałtowne deszcze północy miały łatwy dostęp do prowincji Dulorn i choć miasto Dulorn leżało w suchym rejonie, ziemie na zachodzie, odpowiednio nawadniane i drenowane, były żyzne, bogate. Lecz wokół Doliny Prestimiona, po wschodniej stronie Rozpadliny, wyglądało to zupełnie inaczej. Ciężka, niebieskawa gleba była wilgotna, błotnista. Postępując bardzo ostrożnie, zwracając wielką uwagę na pory roku, pod koniec zimy, tuż przed wiosennymi powodziami można było sadzić ryż, a późną wiosną i jeszcze raz wczesną jesienią, lusavender. Nikt w okolicy nie rozumiał rytmu natury lepiej niż Aximaan Threysz i tylko najbardziej lekkomyślni farmerzy sadzili, nim ona zaczynała to robić.

Choć taka władcza, wręcz onieśmielająca prestiżem i autorytetem, Aximaan Threysz miała jedną cechę, której ludzie z Doliny nie potrafili zrozumieć: ceniła miejscowego agenta rolnego, jakby był źródłem wszelkiej mądrości, a ona jego skromną uczennicą. Dwa lub trzy razy w roku agent przybywał ze stolicy prowincji, Mazadonne, objeżdżając błotniste farmy i pierwszą noc w Dolinie spędzał zawsze u Aximaan Threysz. Przyjmowała go w swym wielkim domu, otwierała flaszki wina z ognistej palmy i najlepszego nyiku, wysyłała wnuki nad Rzekę Havilbove’a, by nałapały smakowitych, małych hiktiganów, przemykających się między kamieniami w jeziorku, do którego spadał wodospad, kazała przyrządzać zamrożone steki z bidlaka na aromatycznym drewnie thwale, a po zakończeniu uczty odchodziła z agentem na bok i całą noc spędzała na rozmowie o nawozach, szczepieniu i maszynach żniwnych. Obok nich siedziały jej córki, Heynok i Jarnok, zapisując dokładnie każde wypowiedziane słowo.

Dziwiło wszystkich to, że Aximaan Threysz, z pewnością więcej wiedząca o uprawie lusavenderu niż jakakolwiek żyjąca na Majipoorze istota, w ogóle zwracała uwagę na to, co ma do powiedzenia jakiś drobny rządowy urzędniczyna. Lecz jej rodzina wiedziała, o co chodzi. „Mamy swoje sposoby i używamy wyłącznie ich - powtarzała Threysz. - Robimy, co robiliśmy zawsze, ponieważ to się nam w przeszłości opłacało. Sadzimy, pielęgnujemy sadzonki, doglądamy dojrzewających roślin, zbieramy plony, a potem zaczynamy wszystko od początku. Kiedy zbiór nie jest mniejszy niż zeszłoroczny, uważamy, że się nam udało. Lecz w rzeczywistości jest wręcz przeciwnie - ponosimy klęskę, jeśli tylko dorównujemy temu, co było. Na świecie nic nie jest nieruchome; kiedy stoi się nieruchomo, tonie się w błocie”.

Tak więc Aximaan Threysz prenumerowała pisma rolnicze, od czasu do czasu posyłała któregoś z wnuków na studia i bardzo uważnie słuchała tego, co miał do powiedzenia agent. Co roku wprowadzała na farmie jakieś drobne udoskonalenie, co roku zbierała więcej worków nasion lusavenderu, które sprzedawała w Mazadonne; w magazynach na jej farmie kopce lśniących ziaren ryżu wznosiły się coraz wyżej i wyżej. Przecież zawsze można nauczyć się, jak coś robić lepiej, a Aximaan Threysz robiła wszystko, by posiąść jak najwięcej wiedzy. „My jesteśmy Majipoorem - powtarzała często. - Wielkie miasta zbudowano na fundamentach z ziaren zboża. Bez nas Ni-moya, Pidruid i Khyntor byłyby pustyniami. Miasta rosną z roku na rok, więc musimy pracować coraz ciężej, by je wyżywić, prawda? Nie mamy wyboru, taka jest wola Bogini. Nieprawdaż?”.

Przeżyła piętnastu, a może i dwudziestu agentów. Przybywali jako młodzi ludzie, pełni nowych pomysłów, lecz na ogół ogarniała ich nieśmiałość w jej obecności.

- Nie wiem, czego mógłbym panią nauczyć - mówił niemal każdy. - To ja powinienem uczyć się od pani, Aximaan Threysz.

Musiała powtarzać w kółko te same słowa, musiała ich ośmielać, przekonywać, że rzeczywiście interesuje się nowinkami.

Kiedy odchodził stary agent, a na jego miejsce przychodził nowy, powtarzały się zawsze te same kłopoty. Im bardziej się starzała, tym trudniej przychodziło jej nawiązywać kontakty z młodymi; nim wreszcie zdołała je zadzierzgnąć, mijały czasami lata. Lecz nie miała żadnych problemów z Calimanem Haynem, kiedy objął stanowisko przed dwoma laty. Hayn był młody, miał może trzydzieści, czterdzieści, a może pięćdziesiąt lat - wszyscy ludzie przed siedemdziesiątką wydawali się jej teraz młodzi - i zdumiewająco bezpośredni, nawet niedbały w zachowaniu, co od razu się jej spodobało. Nie zdradzał strachu, spotykając się z nią, i nawet nie próbował prawić jej grzeczności.

- Poinformowano mnie - powiedział prosto z mostu, nie dłużej niż po dziesięciu minutach od chwili, gdy spotkali się po raz pierwszy - że jest pani osobą najbardziej skłonną do wypróbowywania nowości. Co powiedziałaby pani na zabieg, który dwukrotnie powiększa nasiona lusavenderu, nie pogarszając ich smaku?

- Powiedziałabym, że ktoś próbuje zamieszać mi w głowie.

Brzmi to zbyt pięknie, by było prawdziwe.

- A jednak taki zabieg jest możliwy.

- Doprawdy?

- Jesteśmy gotowi do przeprowadzenia doświadczeń w ograniczonym zakresie. Ze sprawozdań pozostawionych przez moich poprzedników dowiedziałem się, że nie boi się pani eksperymentów.

- Nie boję się - przyznała Aximaan Threysz. - Jaki to zabieg?

- Nazywa się to - wyjaśnił jej agent - powiększaniem protoplazmatycznym. Używa się enzymów w celu rozpuszczenia błony komórek roślin, a potem wprowadza materiał genetyczny. Materiałem tym można następnie manipulować, w wyniku czego materia komórkowa, protoplazma, umieszczona zostaje w kulturze umożliwiającej odbudowę błony. Z pojedynczej komórki można wyhodować roślinę o znacznie lepszej charakterystyce.

- Myślałam, że taka wiedza została na Majipoorze zapomniana przed tysiącami lat.

- Lord Valentine sprzyja odrodzeniu starożytnej nauki.

- Lord Valentine?

- Tak, Koronal - powiedział Caliman Hayn.

- Ach, Koronal! - Aximaan Threysz opuściła wzrok. Valentine? Valentine? Miała wrażenie, iż Koronal nazywa się Voriax, ale kiedy się nad tym zastanowiła, przypomniała sobie, że Voriax zginął. Tak, na jego miejsce przyszedł Valentine, coś o tym słyszała. Czy to nie temu Valentine’owi przydarzyło się coś dziwnego, czy to nie on zamienił się na ciało z innym człowiekiem? Tak, to chyba on. Lecz ludzie tacy jak Koronalowie nie znaczyli wiele dla Aximaan Threysz, która nie opuściła Doliny Prestimiona od dwudziestu, a może już trzydziestu lat i której Góra Zamkowa i jej władcy wydawała się tak odległa, że mogła równie dobrze należeć do legendy. Aximaan Threysz obchodziła tylko uprawa ryżu i lusavenderu.

Rządowe laboratoria botaniczne - wyjaśnił jej Caliman Hayn - wyhodowały wzbogaconą sklonowaną odmianę lusavenderu i teraz trzeba wypróbować jej przydatność w praktyce gospodarstwa rolnego. Poprosił Aximaan Threysz, by współpracowała z nim przy eksperymentach, a w zamian za to zobowiązał się nie udostępniać odmiany nikomu w Dolinie, póki farma Threysz nie przestawi się na jej produkcję.

Takiej pokusie nie sposób się oprzeć. Przyjęła od agenta worek zaskakująco wielkich nasion, błyszczących i ogromnych jak oko Skandara, i zasadziła je na odległym polu, by nie skrzyżowały się przypadkiem z normalnymi roślinami. Nasiona zakiełkowały doskonale, a gdy wyrosły, różniły się od normalnych roślin wyłącznie tym, że ich łodygi były dwu- lub nawet trzykrotnie grubsze. Kiedy zakwitły, pofałdowane fioletowe kwiaty okazały się ogromne, wielkie jak talerze, strąki też były długie. Zebrano z nich wielki plon gigantycznych nasion. Aximaan Threysz chciała ich użyć przy jesiennych siewach, obsadzić wszystkie pola nową odmianą, by na wiosnę dysponować zbiorem wielokrotnie większym od normalnego, lecz tego zrobić nie mogła, zgodziła się bowiem oddać większość z nich Calimanowi Haynowi, celem przeprowadzenia badań laboratoryjnych w Mazadone. Zostało jej tyle, by obsiać może piątą część ziemi. Tym razem poproszono ją jednak, by wysiała większe nasiona wraz z mniejszymi, celem doprowadzenia do krzyżówek; powiększanie uważano za cechę dominującą, lecz nigdy nie wypróbowano tego na dużą skalę.

Choć Aximaan Threysz zabroniła rodzinie rozmawiać o eksperymencie w Dolinie, utrzymanie prób w tajemnicy przed innymi farmerami okazało się niemożliwością. Grubych, wysokich roślin drugiej generacji, które nagle wyrosły na jej polach, nie udało się ukryć i w jakiś sposób wiadomość o tym, co dzieje się na jej farmie, rozeszła się po okolicy. Zadziwieni sąsiedzi wpraszali się do niej sami, po czym stawali, w zdumieniu gapiąc się na pole. Lecz mieli swe podejrzenia. „Takie rośliny - mówili niektórzy - wyjałowią ziemię w dwa, trzy lata. Jeśli Threysz nie przestanie, jej farma zmieni się w pustynię”. Inni byli pewni, że wielkie nasiona okażą się niesmaczne, gorzkie. Mniejszość twierdziła, że jak dotąd Aximaan Threysz na ogół wiedziała, co robi, ale nawet ci, co tak mówili, z radością odstępowali jej zaszczyt uczestnictwa w pionierskim eksperymencie.

Zimą zebrano plony: normalne nasiona poszły na sprzedaż, wielkie zapakowano w worki i przygotowano do siewu. Trzeci sezon miał być decydujący, ponieważ niektóre wielkie nasiona pochodziły z roślin klonowanych, a inne, prawdopodobnie większość, z hybryd normalnego i powiększonego lusavenderu. Nikt tak naprawdę nie wiedział, jaka okaże się wartość tych hybryd. Przy końcu zimy nadszedł czas sadzenia ryżu. Kiedy skończono z ryżem, wyższe, suchsze ziemie plantacji przyjęły nasiona lusavenderu; przez całą wiosnę i całe lato Aximaan Threysz obserwowała rosnące grube łodygi, rozwijające się wielkie kwiaty, pojawiające się i ciemniejące ogromne strąki. Od czasu do czasu otwierała jeden z nich i patrzyła na miękkie, zielone nasiona. Bez wątpienia będą duże. Ale smak? Co się stanie, jeśli zabraknie im smaku lub będą niesmaczne? Zaryzykowała dla nich całoroczne plony.

Cóż, już wkrótce otrzyma odpowiedź na wszystkie pytania. W sobotę dostała wiadomość, że agent nadjeżdża i przybędzie na plantację, tak jak się spodziewała, Dnia Drugiego. Lecz przy okazji usłyszała także zaskakujące i niepokojące wieści, gdyż agentem, który miał przybyć, nie był Caliman Hayn, lecz ktoś nazywający się Yerewain Noor. Aximaan Threysz nie potrafiła tego zrozumieć. Hayn był zbyt młody, by odejść na emeryturę. Nie podobało się jej, że znikł akurat teraz, kiedy eksperyment zbliżał się do końca.

Yerewain Noor okazał się młodszy nawet od Hayna i nużąco uprzejmy. Natychmiast zaczął opowiadać, jakim zaszczytem jest dla niego to spotkanie, używając wszystkich zwyczajowych komplementów.

Przerwała mu.

- A gdzie ten poprzedni? - spytała.

Noor wyjaśnił, że najwyraźniej nikt nie ma o tym pojęcia. Niezbyt przekonująco tłumaczył, że Hayn znikł bez uprzedzenia trzy miesiące temu, nic nikomu nie mówiąc i zwalając innym na głowę nieprawdopodobny urzędowy bałagan.

- Ciągle staramy się to rozgryźć - powiedział. - Najwyraźniej prowadził jakieś eksperymenty, ale nie wiemy jakie i z kim...

- Jeden z jego eksperymentów odbył się tu - poinformowała go chłodno Aximaan Threysz. - Polowe badania powiększonego protoplastycznie lusavenderu.

- Niczego mi nie oszczędzisz, Bogini - jęknął Noor. - Na ile prywatnych badań Hayna mam się jeszcze natknąć! Protoplastycznie powiększony lusavender, mówi pani?

- Powiedział pan to tak, jakby nigdy nie słyszał o czymś podobnym.

- Słyszeć słyszałem. Ale właściwie nie wiem, o co chodzi.

- Więc proszę za mną - powiedziała i ruszyła przed siebie na pola lusavenderu, mijając tarasy, na których rósł sięgający już do pasa ryż. Zła, sadziła wielkimi krokami, a młody agent z trudem za nią nadążał. Idąc, opowiadała mu o worku wielkich nasion, które przyniósł jej Hayn, o wysadzeniu sklonowanych roślin na polach, o skrzyżowaniu ich z normalną odmianą, o generacji hybryd dojrzewających na jej farmie. Po krótkiej chwili byli już na miejscu. Nagle zatrzymała się, zdumiona, przerażona. - Pani, ustrzeż nas! - krzyknęła.

- Co się stało?

- Patrz, człowieku! Patrz!

Ten jeden, jedyny raz doskonałe wyczucie czasu opuściło Aximaan Threysz. Najzupełniej nieoczekiwanie hybryda lusavenderu zaczęła wysiewać się dwa tygodnie za wcześnie. Pod gorącym słońcem lata wielkie strąki pękały i otwierały się z obrzydliwym dźwiękiem przypominającym chrzęst pękających kości. Wielkie nasiona wylatywały z siłą karabinowej kuli, leciały w powietrzu piętnaście, dwadzieścia jardów i ginęły w błocie pokrywającym zalane pola. Nic nie było w stanie zatrzymać tego procesu; w ciągu godziny otworzą się wszystkie, zbiór będzie stracony.

Lecz nie to było najgorsze.

Ze strąków wylatywały nie tylko nasiona, lecz także drobny brązowy pył, który Aximaan Threysz znała aż za dobrze. Rozpaczliwie pobiegła na pole, nie zwracając uwagi na nasiona, boleśnie raniące jej łuskę. Chwyciła strąk, który się jeszcze nie otworzył, i rozerwała go; ku jej twarzy uniosła się chmurka brązowego pyłu. Tak! Tak! Śnieć lusavenderowa! Każdy strąk zawierał co najmniej łyżeczkę zarodników; pod wpływem ciepła strąki rozpadały się jedne po drugich i brązowe zarodniki unosiły się w powietrzu jak mgiełka poruszana lekkim wiatrem.

Yerewain Noor także zorientował się, co się dzieje.

- Proszę zawołać robotników! - krzyknął. - Trzeba spalić to pole.

- Za późno - powiedziała grobowym głosem Aximaan Threysz. - To beznadziejne. Za późno, za późno, za późno! Co je teraz powstrzyma?

Jej ziemia została bezpowrotnie zarażona. W ciągu godziny to samo czeka całą dolinę.

- To już się stało, nie rozumie pan?

- Przecież śnieć lusavenderową zwalczono dawno temu.

Słowa Noora zabrzmiały wręcz idiotycznie.

Aximaan Threysz skinęła głową. Aż za dobrze pamiętała te czasy: płomienie pożerające pola, hodowanie odpornych odmian, zabijanie roślinek mających cechy genetyczne sprzyjające śmiercionośnemu grzybowi. Siedemdziesiąt, osiemdziesiąt, dziewięćdziesiąt lat temu; jakże uporczywie walczyli z tą śmiercionośną plagą! A teraz śnieć pojawiła się znowu, w jej hybrydach. Na całym Majipoorze, pomyślała, tylko moje rośliny nie są odporne na śnieć. Jej rośliny, sadzone z miłością, tak zręcznie pielęgnowane. Własnymi rękami przywróciła światu śnieć, uwolniła ją, by zaatakowała pola sąsiadów.

- Haynie! - krzyknęła. - Haynie, gdzieś jest! Czemu mi to zrobiłeś!

Chciała umrzeć, tu, teraz, nim zdarzy się to, co właśnie się zdarzyło. Lecz wiedziała, że nie będzie miała tyle szczęścia; długie lata życia, będące niegdyś błogosławieństwem, teraz stały się jej przekleństwem. Trzask rozpadających się strąków brzmiał w jej uszach jak echo strzałów atakującej armii, niszczącej jej Dolinę. Żyłam o jeden rok za długo, pomyślała. Wystarczająco długo, by doczekać końca świata.