Kwinto, „Vabank”

Powiem szczerze, że do książki Scotta Lyncha „Kłamstwa Locke’a Lamory” podszedłem sceptycznie. Po pierwsze, ostatnimi czasy nabawiłem się awersji do nowych wielotomowych cykli fantasy i kiedy pisarz już na wstępie informuje, że zamierza napisać sześć kolejnych tomów, to w mojej głowie natychmiast odzywa się sygnał alarmowy. Po drugie – nie lubię zbyt nachalnej reklamy i blurbów w rodzaju „najgłośniejszy debiut” czy „nowy Tolkien” – a właśnie w tym stylu promowana jest recenzowana tu powieść.

Teraz, świeżo po lekturze mogę stwierdzić: jak dobrze czasami się mylić. Ale po kolei.

Nie ma co ukrywać – główny bohater książki, Locke Lamora zwany Cieniem Camorry, jest złodziejem. Na jego obronę można jedynie stwierdzić, że brzydzi się przemocą, a ze swej profesji uczynił istne dzieło sztuki. Żaden mieszkaniec Camorry nie zna dnia, ani godziny, gdy niczym mucha wpadnie w pajęczą sieć bandy Niecnych Dżentelmenów. Każdy kolejny „skok” Lamory jest bowiem coraz bardziej pomysłowy, a stawka wyższa. Pieniądze stanowią dla niego jednak sprawę drugorzędną, tak naprawdę liczy się tylko perfekcyjnie obmyślony i wykonany „przekręt”. Z drugiej strony nie jest on typem Janosika, który odbiera bogatym, a oddaje biednym. Zdobyte fundusze służą do przygotowania kolejnej akcji. I tak, działalność Niecnych Dżentelmenów trwałaby pewnie jeszcze długo, gdyby nie tajemnicza osoba Szarego Króla…

Jak widać z powyższego opisu, powieść Scotta Lyncha pod względem fabuły nie grzeszy oryginalnością. Podobnych książek fantasy opowiadających o mniej lub bardziej szlachetnych rabusiach znalazłoby się wiele. W czym więc tkwi wyjątkowość „Kłamstw Locke’a Lamory”? Na pewno w samym miejscu akcji – Camorrze, która podobnie jak to się dzieje w najlepszych kryminałach, jest równoprawnym bohaterem książki. Tak jak Los Angeles u Michaela Connely’ego czy Edynburg z cyklu o inspektorze Rebusie – Camorra „żyje” gwarnymi ulicami, zatłoczonymi targowiskami, zatęchłymi zaułkami i szklanymi wieżami. Lynch zadbał też o to, by stworzyć prawdziwy obraz miasta, aby czytelnik poznał je od podszewki. Wraz z bohaterami książki widzimy więc nie tylko pełne przepychu apartamenty arystokracji, ale również siedzibę przywódcy półświatka Camorry – Capy Barsavi oraz cmentarze i wysypiska śmieci.

Mówiąc o kreacji świata wypada nieco miejsca poświęcić zagadnieniu magii – w końcu, czym byłaby bez niej fantasy? Owszem, w uniwersum stworzonym przez Scotta Lyncha występują magowie, zaklęcia oraz magiczne stworzenia, ale o wiele większą rolę odgrywa alchemia. To właśnie dzięki niej mieszkańcy Camorry mają światło w swoich domach, a kosztowane przez nich wina i słodycze nabierają nowego smaku. Alchemia to również lekarstwa, trucizny i różnego rodzaju specyfiki niezbędne w złodziejskim fachu. Nie będę ukrywał, że właśnie takie rozwiązanie bardzo przypadło mi do gustu. Nie wyobrażam sobie książki o Niecnych Dżentelmenach, gdzie do przybrania cudzej tożsamości wystarczyłoby jedno zaklęcie. Tutaj, żeby przeobrazić się w zamożnego kupca, należy ruszyć głową – kupić odpowiedni strój, zmienić kolor włosów, nauczyć się właściwego akcentu.

Czytelnikom spodobać się może także sposób kreacji bohaterów. Zarówno te główne, jak i drugoplanowe przypominają prawdziwych ludzi. Mają swoje wady i zalety, ich życiem i postępowaniem kierują emocje, a uczucia często biorą górę nad rozumem. Co ważne, Lynch zadbał także o to, żeby stworzone przez niego postaci nie były jednowymiarowe. Tutaj nawet główny szwarccharakter ma coś na swoją obronę; a i samemu Lamorze, chociaż kreowany jest na najuczciwszego ze złodziei Cammorry, daleko do kryształowej postaci.

Warto również zwrócić uwagę na ciekawą konstrukcję powieści. Kolejne rozdziały rozdzielają interludia: część z nich, w formie gawędy, opisuje barwne epizody z historii Camorry i jej mieszkańców, inne mówią o młodych latach Locke’a Lamory i jego kompanów. Co istotne nie są one jedynie ozdobnikami, lecz stanowią komentarz do opisywanych wydarzeń i pozwalają lepiej zrozumieć motywy postępowania głównych bohaterów.

Oczywiście powieść Scotta Lyncha nie jest pozbawiona wad. Ja wytknąłbym autorowi zbyt powolne „rozkręcanie” akcji. Początek powieści utrzymany jest w dość leniwym tempie, a najwięcej emocji dostarczają przerywniki opowiadające o dzieciństwie Cienia z Camorry. Dopiero mniej więcej w połowie książki akcja zaczyna nabierać rumieńców, a czytelnikowi trudno się od niej oderwać. Pewnym mankamentem jest także konstrukcja pierwszych rozdziałów książki, gdzie autor „bawi się” czasem i przestawia kolejność zdarzeń. Są to jednak sprawy drugorzędne i nie wpływają znacznie na odbiór i ocenę całej książki.

A ta jest wysoka. „Kłamstwa Locke’a Lamory” Scotta Lyncha to bowiem ze wszech miar udana powieść. Nie jest może dziełem nowatorskim, niemniej autorowi udało się napisać barwną powieść łotrzykowską doprawioną ciekawymi bohaterami, żywym tłem i kroplą brandy austershalin rocznik 502.