Pisałem niedawno o pierwszej części powieści w odcinkach dla młodzieży pt. „Norweski dziennik”, autorstwa Andrzeja Pilipiuka. Wszystkich zwolenników talentu tego autora pragnę uspokoić, że druga część ma wszelkie szanse się wam spodobać – a wszystkich nietrawiących przywar pisarskich Pilipiuka – że należy sobie tę pozycję darować.

Prawidłowość, że każda nowa książka Pilipiuka jest gorsza od poprzedniej, nie zostaje naruszona w „Norweskim dzienniku”. W tym przypadku być może decydujący wpływ na miernotę fabuły ma fakt, iż znaczna część powieści została wykoncypowana przez autora, gdy ten pozostawał jeszcze w wieku, który dziś nazwalibyśmy gimnazjalnym. Humor oraz dialogi – zwykle główny atut pisaniny Pilipiuka – niebezpiecznie kojarzą się ze szkolnym wypracowaniem, co może być usprawiedliwione chęcią wzbudzenia zainteresowania u młodego czytelnika, ale równie dobrze może wynikać z niedostatków warsztatowych i hurraoptymistycznego tempa prac redakcyjnych.

Podobnie jak w pierwszym tomie dominuje wrażenie, jakby uprawdopodobnienie fabuły zajmowało absolutnie ostatnie miejsce na liście priorytetów pisarskich autora. Wymysły na temat genetyki ucieleśnione w postaci głównego bohatera są równie wiarygodne, co uzasadnienie niezwykłych mocy Spidermana. Dziwne zdarzenia toczące się w niewielkiej w końcu miejscowości pod kołem polarnym nie budzą żadnego zdziwienia ani reakcji lokalnej społeczności, organów państwa, rzekomo wszechmocnego radzieckiego wywiadu, prasy... Jakimś naginającym prawa prawdopodobieństwa wypadkiem zdecydowana większość nastoletnich bohaterów dysponuje bezwzględną swobodą oraz znacznymi zasobami materialnymi – i nie dotyczy to wyłącznie rosyjskich arystokratów. Chociaż u Pilipiuka pogarda dla prawdopodobieństwa nie zaskakuje, jego cykl o kuzynkach był – przy pewnych podobieństwach – wyraźnie bardziej konsekwentny i spójnie osadzony w znanych nam realiach i dzięki temu znacznie rzadziej można było uśmiechnąć się z ironią i politowaniem w trakcie lektury. W „Norweskim dzienniku”, prócz absurdalnych zdarzeń niewiele mających wspólnego z ciągiem przyczynowo-skutkowym, razi jeszcze jedno – anachronizmy. W poprzednim tomie była to kanadyjska dwudolarówka. Tym razem nasuwa się pytanie, że skoro akcja powieści osadzona jest w połowie lat osiemdziesiątych, dlaczego bohaterowie grają w Wolfensteina, wydanego kilka lat później? I dlaczego w tak radośnie niemożliwy sposób dostają się potem do tajnych plików?

Wahania formy, wyraźne już w pierwszym tomie, tutaj się nasilają. Czyżby redakcja młodzieńczego opus magnum stawała się mniej krytyczna? O ile do połowy tomu profile psychologiczne postaci są stabilne, w dalszej części kilka kluczowych dla fabuły postaci zaczyna zachowywać się sprzecznie z nakreśloną charakterystyką. Co prawda autor próbuje wplatać fabularne uzasadnienie takich zmian, jednak należy ono do chwytów z gatunku deus ex machina. Z czasem pojawia się coraz więcej motywów absurdalnych, a także oklepanych trików rodem z podróbki Alistaira MacLeana. Nie można również pominąć sentymentalnych zachwytów nad słowiańską duszą i skontrastowania jej ze stateczną, obecnie rozleniwioną cywilizacją nordycką, której burzliwa przeszłość drzemie w każdym zakątku, a także elegijnych rozważań o podłym systemie oświatowym Polski, miażdżącym prawdziwe talenty i promującym konformistyczne miernoty. Znów, ten nawracający w twórczości Pilipiuka motyw budzi podejrzenia, że może mieć związek z przykrymi doświadczeniami z okresu tworzenia „Norweskiego dziennika”.

Już pierwszy tom nowego cyklu Pilipiuka był hermetyczny i niestrawny dla znacznej grupy czytelników wymagających od lektury śladowej przynajmniej dawki realizmu. Drugi jest gorszy. Do problemów warsztatowych dołączyły wyliczone powyżej niedoskonałości fabuły, osiągające natężenie o wiele wyższe niż w pierwszej części. Identycznie jest z opieraniem się na powtarzanych bez ustanku u Pilipiuka schematach i motywach. Do tego należy koniecznie wspomnieć o seksistowskiej konstrukcji postaci kobiecych, które bez wyjątku okazują się być niezbyt inteligentne (a do tego Tomasz potrafi wyczuwać bezbłędnie ich owulację... czekamy na detekcję PMS!). W skrócie, pozycja tylko dla prawdziwych, wiernych fanów Wielkiego Grafomana.